Dagblaðið Vísir - DV - 23.05.2014, Blaðsíða 18

18 Fréttir Helgarblað 23.–26. maí 2014
stjórnvalda er ekki það sem segir í
stefnumótun, heldur birtist stefn-
an fyrst og fremst í því sem fram-
kvæmt er,“ segir Eiríkur. Fjórum
mánuðum síðar tók ríkisstjórn
Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks
við stjórnartaumunum. Stjórnin
boðaði umbætur í innflytjenda-
málum og lagði fram framkvæmda-
áætlun í málefnum innflytjenda
árið 2008. Sú framkvæmdaáætlun
átti það sameiginlegt með stefnu
fyrri ríkisstjórnar að taka ekki til
spurningarinnar um hverjir skuli
fá að teljast innflytjendur og hverj-
ir ekki. Að mati Eiríks virðist engu
skipta hvaða ríkisstjórn er við völd
hverju sinni, hin harða útlendinga-
stefna haldist óhreyfð.
Lífsýni tekin úr útlendingum
Athygli vakti að stefna í innflytj-
endamálum kæmi frá félagsmála-
ráðuneytinu en ekki dómsmála-
ráðuneytinu sem hafði sætt þó
nokkurri gagnrýni árin á undan
meðal annars fyrir hina svoköll-
uðu 24 ára reglu sem var innleidd
í útlendingalög árið 2004. Sam-
kvæmt ákvæðinu gat útlendingur
utan EES sem giftist Íslendingi að-
eins fengið dvalarleyfi væri hann
24 ára eða eldri. Eiríkur Bergmann
segir að með þessu hafi íslensk
yfir völd verið að fylgja Dönum sem
voru að herða útlendingalöggjöf
sína á þessum tíma. „Þetta voru í
rauninni bara mannréttindabrot.“
Í frumvarpinu var einnig ákvæði
um að Útlendingastofnun yrði gef-
in heimild til þess að fara fram á
að umsækjandi um dvalarleyfi eða
ættmenni hans gengist undir rann-
sókn á erfðaefni og töku lífsýnis í
því skyni að staðfesta að um skyld-
leika væri að ræða. Persónuvernd
lagðist gegn þessari lagabreytingu
en í umsögn sagði að Persónu-
vernd teldi nauðsynlegt að metið
yrði sérstaklega hvort það væri yfir
höfuð réttlætanlegt að taka lífsýni í
þessu skyni.
Anh-Dao Tran, formaður Sam-
taka kvenna af erlendum upp-
runa, spurði í grein í Morgun-
blaðinu hvort stjórnvöld hefðu
engar áhyggjur af því að óvenjuleg
ákvæði á borð við 24 ára ákvæðið
og DNA-rannsóknir brennimerktu
ákveðinn minnihlutahóp í landinu.
Frumvarpið var samþykkt. 24 ára
reglunni var síðar breytt en ákvæði
um DNA-rannsóknir er enn til
staðar í núgildandi lögum.
Markmið að sem
fæstir sæki um hæli
Björn Bjarnason lagði frum-
varpið fram sem dómsmálaráð-
herra. Hann var spurður um það
í Morgunblaðinu þann 25. apríl
2004 hvaða skilaboð hann teldi að
lögin fælu í sér gagnvart innflytj-
endum á Íslandi: „Ég hef hvað eftir
annað sagt í þessum umræðum, að
íslensk landamæra- og útlendinga-
yfirvöld eigi að búa við svipaðar
starfsaðstæður og tíðkast í ná-
grannalöndunum og ekki sé gefið á
neinn hátt til kynna, að auðveldara
sé að stunda blekkingarstarf við
landamæri hér en annars staðar.“
Þessi áhersla Björns á að vernda
landamæri Íslands og koma í
veg fyrir meint blekkingarstarf
útlendinga rímar vel við þá stefnu
sem birst hefur í útlendingamálum
á Íslandi og er enn við lýði.
Nokkrum mánuðum fyrr, eða
þann 14. febrúar 2004, var Björn
staddur í Reykjanesbæ í tilefni af
því að verið var að undirrita sam-
starfssamning Útlendingastofn-
unar og Reykjanesbæjar um um-
önnun flóttafólks og hælisleitenda.
Morgunblaðið greindi frá ávarpi
sem Björn flutti við þetta tæki-
færi en þar kom meðal annars
fram að markmiðið væri að sem
fæstir einstaklingar kæmust undir
samstarfssamninginn. Björn sem
sinnti embætti dómsmálaráðherra
allt til ársins 2009 átti síðar eftir að
viðra þessi sömu viðhorf.
„Ég skil ekki á hvaða villigötum
umræður um innflytjendamál
eru, ef það er talið ámælisvert, að
hér séu ekki fleiri hælisleitend-
ur. Þeir, sem þannig tala, vita ekki
um hvað málið snýst og hvílík
vandamál steðja að mörgum þjóð-
um vegna þess, hve erfiðlega geng-
ur að stemma stigu við hælisleit-
endum,“ skrifaði Björn í færslu
sem birtist á heimasíðu hans þann
12. desember 2004. Þá gagnrýndi
hann ríkisstjórn Vinstri grænna og
Samfylkingarinnar harkalega á vef
Evrópuvaktarinnar þann 29. júlí
2012 fyrir það sem hann kallaði
„rétthugsun“ í málefnum hælis-
leitenda. „Heilbrigð skynsemi
segir að senda beri mennina aftur
til þess lands þar sem þeir voru
fyrst innan Schengen-svæðisins,
fyrir þeim vaki auk þess allt annað
en setjast að á Íslandi,“ sagði Björn.
Stefnan birtist í
túlkun á lögum
Jórunn Edda Helgadóttir alþjóða-
lögfræðingur segir fullyrðingar
forstjóra Útlendingastofnunar um
að engin stefna sé til staðar og að
stofnunin fylgi einungis lögum
gangi ekki upp. „Hver hugsandi
maður getur séð að málið er ekki
svo einfalt að „lög séu lög“ eins
og forstjóri Útlendingastofnunar
hefur haldið fram í þessu sam-
hengi, það er, að ekki sé litið út fyrir
bókstafinn við túlkun laganna.“
Ákveðin pólitísk stefna felist í lög-
unum líkt og Kristín Völundardótt-
ir gefi til kynna, enda séu lög póli-
tísk í sjálfu sér. Kristín gleymi hins
vegar að taka tillit til þess að póli-
tísk stefna eða viðhorf túlkenda
geti hæglega litað túlkun og inn-
leiðslu laganna.
DV ræddi við Jórunni Eddu en
hún er með meistaragráðu í al-
þjóðalögum frá Soas-háskóla í
London og hefur viðamikla þekk-
ingu á málaflokknum. Hún segir
ummæli forstjóra Útlendingastofn-
unar, annars vegar um að engin
stefna sé til staðar í málaflokknum,
og hins vegar að Útlendingastofn-
un fylgi stefnu innanríkisráðu-
neytisins, í innri mótsögn. „Þegar
svörin eru skoðuð hvort fyrir sig
stenst aftur á móti hvorugt þeirra
í lýðræðislegu samfélagi. Ef engin
stefna liggur fyrir munu ýmsar
ákvarðanir koma til með að velta
á viðhorfum starfsfólks, persónu-
legri stefnu þeirra eða kannski yfir-
manns þeirra – ákvarðanir munu
velta á geðþótta.“
Öfgafull stefna
Jórunn segir að ef Útlendinga-
stofnun fylgi stefnu ráðuneytisins
í málaflokknum, þá sé ekkert eðli-
legt við það að sú stefna sé hvergi
til opinberlega eða að stefnumót-
un sú fari fram í leyni á milli ríkis-
stjórnar eða ráðherra og embættis-
manna. Þess vegna sé nauðsynlegt
að stjórnvöld setji stefnumót-
un sína fram á blaði. „Þannig að
túlkandi lögfræðingar eða aðr-
ir sérfræðingar, sem sjá um fram-
kvæmd og í raun innleiðslu lag-
anna, geti litið til þeirra grunngilda
sem hafa skuli í huga við túlkun
laganna,“ segir Jórunn og bendir á
að almenningur geti síðan litið til
þeirrar stefnu og gagnrýnt hana,
hvort sem er stefnuna sem slíka,
eða einstaka ákvarðanir sem sam-
rýmast ekki stefnunni. Slíkt myndi
veita aðhald og koma í veg fyrir
geðþóttaákvarðanir.
„Með því að haga sínum mál-
um á þennan ólýðræðislega máta
er almenningi aftur á móti gert það
svo miklum mun erfiðara að berj-
ast gegn stefnunni, sem hvergi er
orðuð og stjórnvöld þræta fyrir
að sé til. Fyrst þarf að sýna fram á
stefnuna og færa sönnur fyrir tilvist
hennar, áður en hægt er að byrja að
færa rök gegn henni.“ Þá segir hún
dæmi frá síðustu árum sýna að
Útlendingastofnun hafi gerst svo
öfgafull í stefnu sinni gegn flótta-
mönnum og öðrum innflytjend-
um og réttindum þeirra að von-
laust væri fyrir stjórnvöld að setja
þá stefnu á blað án þess að breyta
stjórnarskránni fyrst. n
Nasískar rætur
Útlendingastofnunar
Forstjórinn segir ítrekað reynt að breyta Wikipedia-færslu
Haukur Már Helgason, heimspekingur
og blaðamaður, birti grein sem bar
heitið Uppruni Útlendingastofnunar á
Dagblaðinu Nei árið 2009. Þar rifjaði hann
meðal annars upp að flugmálastjórinn
Agnar Kofoed-Hansen hafi verið sendur á
sumarnámskeið hjá SS-sveitum nasista í
Þýskalandi árið 1939. „Hermann Jónasson
forsætisráðherra stóð að utanförinni. Í
kjölfarið var Agnar skipaður ríkislögreglu-
stjóri og falið að skipuleggja „eftirgrennsl-
anadeild“. Agnar fól Útlendingaeftirlitinu
það hlutverk, sem frá árinu 2002 hefur
heitið Útlendingastofnun.“
Þá velti hann því upp hvort uppruni
Útlendingastofnunar gæti að einhverju
leyti skýrt þá hörku sem stofnunin hefur
sýnt útlendingum allt til dagsins í dag. „Ef
stefnan hefur að einhverju leyti mótast
af jafn skuggalegum öflum og virðist
mega ætla, hefur þá verið gert upp við þá
fortíð? Hvernig? Er fortíð rétt orð í þessu
samhengi? Myndi Útlendingastofnun sjálf
lýsa metnaði sínum og tilgangi öðruvísi
en hér hefur verið gert? Er ósanngjarnt að
segja að hún leitist einkum við að halda
fátæku, hörundsdökku aðkomufólki frá
landinu?“
Vísað var í þessa grein Hauks Más í
umfjöllun Wikipedia um Útlendingastofn-
un. Fimm árum síðar, eða þann 1. apríl
2014, sá Kristín Völundardóttir, forstjóri
Útlendingastofnunar, ástæðu til þess að
neita því að nasísk eða fasísk vinnubrögð
væru viðhöfð hjá stofnuninni. Í viðtali sem
hún veitti Pressunni viðurkenndi hún að
Agnar hefði fengið þjálfun hjá SS-sveitum
nasista en tók fram að henni væri ekki
kunnugt um hvað hann viðhafðist þar. Þá
sagði hún að tilraunir hefðu verið gerðar
til þess að „laga umfjöllunina“ en án
árangurs.
„Kjarni útlendinga-
stefnunnar hef-
ur alltaf verið sá að tak-
marka flæði útlendinga
til landsins. Grunnur
stefnunnar er sá að halda
fólki úti.
Ríkislögreglustjóri
Agnar Kofoed-Hansen
skipulagði „eftir-
grennslanadeild“.
Aðbúnaður gagnrýndur Hælisleit-
endur halda sumir hverjir til á gistiheim-
ilinu Fit í Reykjanesbæ. Aðbúnaður
þar hefur verið gagnrýndur og þá vakti
athygli þegar öryggismyndavélar voru
settar upp í sameiginlegu rými íbúa en
slíkt er brot á friðhelgi einkalífs þeirra.
Myndin er tekin á Fit þann 17. júní 2011.
Mynd SigtRygguR ARi JóhAnnSSon