Lögmannablaðið - 01.10.2013, Blaðsíða 11

lögmannaBlaÐiÐ tBl 03/13 11
UMfJöllUn
nafnleynd við birtingu dóma
nýju reglurnar gera ráð fyrir að
framvegis verði samræmd birting
dómsúrlausna netinu og á ábyrgð
skrifstofu hvers héraðsdómstóls fyrir
sig. dómar skuli að jafnaði birtir innan
tveggja daga frá uppkvaðningu en í
undantekningartilvikum fyrr ef um
sérstaklega fréttnæm mál er að ræða.
Hætt verður að láta reifun á efnisatriðum
dóms fylgja með þar sem hún hefði
leitt til tafa á birtingu dóma, enda er
„... talið að hún þjóni ekki miklum
tilgangi,“ eins og segir í athugasemdum
með reglunum. Þá er mælt fyrir um að
ekki skuli birta dóma sem m.a. flokkist
undir barnaverndarlög og fleira nema
sérstaklega standi á að mati dómstjóra.
Ein viðamesta breytingin í hinum nýju
reglum felst í því að gæta á nafnleyndar
við birtingu dóma um aðra en ákærða
nema í undantekningartilvikum (t.d. ef
ákærði er sýknaður, birting á nafni telst
andstæð hagsmunum brotaþola, ákærði
er undir 18 ára aldri ofl.) Ennfremur
skuli gæta nafnleyndar við birtingu
dóma og úrskurða um aðila og vitni í
einkamálum nema sérstaklega stendur á
og afmá skal úr úrskurðum og dómum
atriði sem eðlilegt er að fari leynt m.t.t.
almanna- og einkahagsmuna.
samræma þurfti framkvæmd
Þorgeir ingi njálsson, dómstjóri Héraðs-
dóms reykjaness, fór fyrir nefnd
dómstólaráðs um hinar nýju reglur.
Hann segir að það hafi verið orðið
aðkallandi að endurskoða eldri reglur
um vefbirtingu dóma, þ.e. opinbera
birtingu þeirra á vegum héraðs-
dómstólanna, og að ýmislegt hafi
komið þar til. Þannig hafi verið þörf á
að tryggja að samræmis væri betur gætt
við birtinguna og í því skyni ákveðið að
skrifstofa hvers héraðsdómstóls myndi
eftirleiðis annast hana og bera ábyrgð
á henni, en samkvæmt eldri reglum
var þetta í höndum dómaranna sjálfra:
„Þá taka nýju reglurnar betur mið af
persónuverndarsjónarmiðum en þær
eldri en það komi meðal annars fram
í því að nafnleyndar skal nú gætt
við birtingu dóms í einkamáli og hið
sama á við um vitni í sakamáli. Þessi
tilhögun endurspeglar viðhorf fjölmargra
dómara og að því er einkamálin varðar
er hún í samræmi við ákvæði 14. gr.
einkamálalaga, en samkvæmt því er
réttur til aðgangs að dómi í einkamáli
bundinn við þá sem hafa lögvarinna
hagsmuna að gæta,“ sagði Þorgeir ingi
og benti á að þótt aukin nafnleynd
skapi meiri vinnu við birtinguna þá hafi
samhliða verið gerðar breytingar sem
eigi að minnka umfang þessa verks frá
því sem áður var.
Voru önnur viðhorf þegar byrjað var að
birta dóma á heimasíðu dómstólanna
árið 2006?
„nú þekki ég ekki forsöguna en ég
geri ráð fyrir því að horft hafi verið til
birtingar dóma á heimasíðu Hæstaréttar
en rétturinn hefur birt dóma sína þar
allt frá árinu 1999. Það eru margir
sem setja spurningarmerki við þá
tilhögun á birtingu dómsúrlausna
héraðsdómstólanna sem fylgt hefur verið
á undanförnum árum og mun verða fylgt
til áramóta. Það sjónarmið hefur t.d.
heyrst að nafnbirting geti jafnvel staðið
í vegi fyrri því að menn leiti réttar síns
fyrir dómstólum.“
Nú eru skiptar skoðanir um birtingu
dóma á netinu meðal dómara sjálfra og
gildistöku reglnanna m.a. verið frestað
til 1. janúar 2014. Eru líkur á því að
reglunum verði breytt á ný?
„frestun á gildistöku reglnanna kemur
eingöngu til af því að tryggja þarf að
stærsti héraðsdómstóll landsins sé í
stakk búinn að vinna eftir þeim. Þegar
Í 14. gr. laga um meðferð einkamála,
nr. 91/1991 er dómara gert skylt gegn
greiðslu gjalds að láta þeim sem
hafa lögvarinna hagsmuna að gæta
í té staðfest eftirrit af málsskjölum
og úr þingbók eða dómabók. Áður
en endurrit úr þingbókum og
dómabókum eru afhent öðrum en
aðilum máls skal ef sérstök ástæða
er til afmá úr þeim atriði sem eðlilegt
er að leynt fari með tilliti til almanna­
eða einkahagsmuna.
ViLHjÁLmuR HaNS ViLHjÁLmSSoN HRL.:
Í flestum málum er birting dóma á heimasíðum dómstólanna í
lagi en ekki alltaf og ég tel að það eigi að vera rýmri heimild til
að birta ekki nöfn. oft er verið að ákæra fólk fyrir smábrot og
nafnbirting er mun harðari refsing en sjálfur dómurinn. Síðan
er ámælisvert hvað gilda rúmar reglur um myndatökur í og
við dómhús á Íslandi. Á Norðurlöndum er þetta ekki heimilt.
tilkynning dómstólaráðs nr. 1/2013.