Lögmannablaðið - 01.10.2013, Blaðsíða 12

12 lögmannaBlaÐiÐ tBl 03/13
UMfJöllUn
unnið var að samningu reglnanna var
haft samráð við starfsmenn héraðs-
dómstólanna og menn hafa ekki talað
um að þörf sé á að breyta þeim. Ég
útiloka þó ekkert í þeim efnum, vel
má vera að fram komi góð og gild rök
sem kalli á breytingar,“ sagði Þorgeir
ingi að lokum.
göngum lengra en önnur
norðurlönd
Ólöf finnsdóttir, framkvæmdastjóri
dómstólaráðs segir birtingu dóma á
heimasíðu héraðsdómstólanna fela í sér
mikið hagræði fyrir fjölmiðla og lögmenn
og er mikilvæg í því skyni að koma
upplýsingum á framfæri til almennings:
„við birtingu dóma á netinu vegast hins
vegar á sjónarmið um upplýsingaskyldu
og aðgengi að dómstólum annars vegar
og persónuverndarsjónarmið hins vegar,
bæði hvað varðar aðila máls og vitni.
Í ljósi þessa er ekki sjálfgefið að allir
dómar séu birtir óbreyttir á heimasíðu
dómstólanna, þ.e. með nöfnum aðila
og vitna og öðrum persónurekjanlegum
upplýsingum. jafnvægis þarf að leita
þannig að réttur til upplýsinga gangi ekki
á persónuverndarsjónarmið og öfugt. Ef
of langt er gengið við upplýsingagjöf
kann slíkt í einhverjum tilfellum að
koma í veg fyrir t.d. að einstaklingar leiti
réttar síns fyrir dómstólum,“ sagði Ólöf.
Hvernig er birtingu dóma á heimasíðum
héraðsdómstólanna háttað á hinum
Norðurlöndunum?
„Þar eru dómar almennt ekki birtir í heild
sinni á heimasíðum dómstóla á lægri
dómstigum og höfum við gengið lengra
í því sambandi en þau lönd sem við
gjarnan berum okkur saman við. Á móti
kemur hafa fjölmiðlar greiðan aðgang
að dómum í fullri lengd oft í gegnum
sérstaka vefgátt. Til dæmis birta danir
ekki dóma opinberlega en útdráttur er
birtur á heimasíðu dómstólanna og í
algjörum undantekningartilfellum er
dómur birtur í heild sinni án nafna.
fjölmiðlar í danmörku hafa hins vegar
beinan aðgang að dómum í 14 daga
eftir birtingu þeirra. fyrirkomulagið
er ekki ósvipað hjá norðmönnum.
Hins vegar er rétt að hafa í huga að
danir og norðmenn hafa öfluga vefi
,,Karnov“ og ,,Lovdata“ sem eru í raun
upplýsingaveitur um réttarkerfið þar
sem m.a. má finna uppkveðna dóma í
undirrétti og hæstarétti.“
margvíslegir hagsmunir við
birtingu dóma
Að sögn Harðar Helga Helgasonar,
setts forstjóra Persónuverndar, hefur
stofnuninni í gegnum tíðina borist
ábendingar og kvartanir yfir nafna-
birtingum dóma á netinu auk þess
sem hún hefur skoðað birtinguna að
eigin frumkvæði: „fyrir nokkrum árum
síðan áttum við samtal við dómstólana
um birtingu dóma á netinu en vegna
sjálfstæðis þeirra höfum við ekki tekið
beina afstöðu til hennar. dómstólaráði
er með lögum ætlað að setja reglur
um birtingu dóma í sakamálum á
netinu og Hæstarétti er falið að taka
sjálfur ákvörðun um tilhögun útgáfu
sinna dóma. Það vegast á margvíslegir
hagsmunir við birtingu dóma, hagsmunir
fórnarlamba jafnt sem sakborninga í
sakamálum. friðhelgi nær til einkalífs
okkar allra en á móti vega sjónarmið
um gagnsæi og fyrirsjáanleika við
beitingu refsiákvæða annars vegar og
um forvarnargildi dóma hins vegar.
Spurningin er hvenær nafnabirting í
dómum þjóni þessum tilgangi.“
Hörður Helgi sagði jafnframt að
vinnsla persónuupplýsinga væri ekki
heimil skv. lögum um persónuvernd
nema að því marki sem fyrir henni væri
lögmætur, skýr og yfirlýstur tilgangur,
jóHaNNeS aLbeRt SæVaRSSoN HRL.
Ég er hlynntur því að birta dóma á netinu. Frjálst aðgengi að
uppkveðnum dómum eykur réttarvitund almennings og er
mikilvægt hjálpartæki í störfum lögmanna. Það auðveldar leit
lögmanna að fordæmum sem kunna að gagnast þeim við
upplýsta ráðgjöf, svo sem um hvort rétt þyki að láta reyna á
tiltekinn ágreining fyrir dómstólum. Hins vegar þarf að gæta
að persónuvernd dómþola, án þess þó að skerða aðgang.
Lögmaður sendi dómstólum bréf
vegna skjólstæðings sem taldi birtingu
á nafni og kennitölu í dómum vera
honum afar íþyngjandi og til trafala
í lífinu. Skjólstæðingurinn taldi sig
hafa misst af starfstækifæri þar sem
væntanlegur vinnuveitandi hafði fengið
pata af birtum dómum á netinu. Þannig
var hann að gjalda gamalla brota
mörgum árum eftir að hafa tekið
út sína refsingu. Skjólstæðingurinn
taldi að reglur um birtingu persónu­
greinanlegra upplýsinga í dómum
mismunuðu dæmdum brotamönnum
innbyrðis. Þannig gætu þeir sem
framið hefðu mun alvarlegri glæpi,
t.a.m. kynferðisbrot, sloppið við
nafnabirtingu af tillitsemi við þolendur
brota, þ.e. í þeim tilvikum þegar unnt
er að persónugreina þolanda af nafni
gerandans. Viðkomandi dómstóll
hafnaði beiðni um að afmá nafn og
kennitölu dómfellda, jafnvel þótt langt
væri liðið frá uppkvaðningu dómsins.
Ástæðan var sú að í tilkynningu
dómstólaráðs nr. 4/2010 væri hvergi
að finna heimild til afmá nafn og
kennitölu dómfellda. Þess má geta
að nýju reglurnar kveða á um að aflétta
megi nafnbirtingu þegar ár er liðið frá
birtingu dóms.
réttlæti réttarrÍkisins?