Úr þjóðarbúskapnum - 01.06.1962, Blaðsíða 10

ÚR ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
1950, þá tæp 19% af þjóðarframleiðslu, en fór
síðan jafnt og þétt hækkandi. Síðustu árin
hefur hlutfall þetta gjarnast verið milli 26%
og 27%, hæst þó árið 1960 29.5%, en það ár
var innflutningur báta og skipa geysimikill.
Breytingar útflutningsvörubirgða og bú-
stofns nema fremur óverulegu hlutfalli flest
árin. Bústofnsbreytingar eru teknar með birgð-
um samkvæmt alþjóðlegum reglum, er mið-
ast við það, að bústofninn er breytanlegur
beint í form afurða. Bústofnsaukning getur
engu að síður talist fjárfesting, eins og raun-
ar birgðaaukning almennt. Breyting útflutn-
ingsvörubirgðanna er reiknuð eftir skráðu
gengi allan tímann og er því flest árin lægri
en ef reiknað væri til fulls tekjuvirðis að með-
töldum uppbótum. Er breytingin því reiknuð
með sama hætti og útflutningurinn, enda má
hún teljast leiðrétting við þann lið í því skyni
að fá fram útflutningsframleiðslu.
Rétt þykir að taka fram, að birgða- og bú-
stofnsbreytingar þessar eru ekki metnar sem
mismunur upphæða, reiknaðra við mismun-
andi verðum í ársbyrjun og árlok, heldur sem
efnisleg breyting hverrar tegundar, reiknuð á
verðlagi ársloka.
Verðmætaráðstöfunin er samtala hinna fjög-
urra umræddu liða og sýnir heildarnotkun
efnahagslegra verðmæta af hálfu þjóðarinnar.
Útflutningurinn er einnig ráðstöfun verðmæta
í vissum skilningi, þ. e. í samhengi vöru- og
þjónustustraumanna. En hann er ekki efnis-
leg ráðstöfun í þágu þjóðarinnar, heldur til
þess að afla kaupgetuandvirðis.
Samhengi verðmætaráðstöfunarinnar við
næstu þrjár stærðir: útflutning, innflutning og
verga þjóðarframleiðslu, er með þeim hætti,
að hlutfallstala ráðstöfunarinnar sýnir, hve
mörg prósent þjóðin hefur notað á hverju ári
umfram samtíma framleiðslu. Þessi munur er
að upphæð til hinn sarni og munur útflutnings
og innflutnings, en þær stærðir fela í sér út- og
innflutning á þjónustum, að meðtöldum láns-
vöxtum. Tölur þessar eru frá og með 1951
teknar eftir greiðslujafnaðarskýrslum Lands-
bankans og Seðlabankans, en fyrir árin þar
á undan varð að byggja á eldri áætlunum,
tæplega jafn áreiðanlegum.
Tölur útflutnings og innflutnings eru í sam-
ræmi við venjulegar formkröfur reiknaðar á
verðgrundvelli markaðarins, þ. e. samkvæmt
skráðu gengi, án uppbóta og styrkja eða fjár
öflunar til þeirra. Þar sem uppbótakerfi hafa
verið meira eða minna í notkun mestallt tíma-
bilið, verða hlutföll þessara stærða mjög illa
sambærileg sum árin. Þannig telst útflutning-
urinn árið 1949 vera 21.7%, en 46,5% árið 1960,
og innflutningurinn 24.8% og 51.6% sömu ár.
Til þess að bera saman þessi hlutföll við sam-
bærileg verðskilyrði verður því annað hvort
að reikna þau eftir sama verðlagi, þ. e. töflu
3, eða hafa hliðsjón af stærðum uppbótarkerf-
anna, en sérstök tafla er birt um þær upp-
hæðir hér á eftir. Um árin 1950 og 1960 er
það annars fram að taka, að 1950 er reiknað
með tvennu gengi eftir raunverulegum gildis-
tíma, en 1960 er reiknað með sama gengi allt
árið, því er gilti frá 22. febrúar. Um 19% af
vöruútflutningnum og um 17% af vöruinn-
flutningnum féllu á fyrstu tvo mánuði ársins.
Sennileg leiðrétting vegna tímabils hins lægra
gengis mundi vera um 370 m. kr. fyrir hvort
um sig út- og innflutning. Þetta mundi lækka
hlutfallstölurnar niður í um 42% og 48%. Að
því er varðar sambandið milli ráðstöfunar-
innar efst í töflunni og þjóðarteknanna neðst
í henni, vega þessar leiðréttingar hvor aðra
svo upp, að ekki er áreiðanlegur grundvöllur
neinna breytinga á því samhengi.
Verðmætaráðstöfunin er frá 3% til 6% hærri
en þjóðarframleiðsla öll árin, nema árin 1946
og 1947, svo sem áður er getið, og árin 1954
og 1958, en þá er munurinn aðeins 0.6% og
1.5%, í réttri röð talið. Hér eiga þó við fyrr-
greindir fyrirvarar um mismunandi verðskil-
yrði. Séu hlutföllin í 5. línu reiknuð eftir
töflu 3, á föstu verðlagi, fyrir árin 1956—1960,
kemur út röðin: 103.6, 102.6, 102.8, 106.1 og
8