Úr þjóðarbúskapnum - 01.06.1962, Síða 72

Búskapur ríkisins árin 1955-1960
Grein þessi um búskap ríkisins og úrvinnslu ríkisreikninga til
samræmis við hagræn liugtök er tekin saman af Bjarna B. Jóns-
syni í samvinnu við Torben Frederiksen, er annaðist töfluverkið.
í 9. hefti þessa rits, desember 1960, birtist
grein um búskap ríkisins og sveitarfélaganna
um áratugs skeið, 1945—1954. Úrvinnslu
skýrslna um þessi efni hefur verið haldið
áfram, og birtist hér framhald skýrslna um
ríkisbúskapinn. Hins vegar skilar skýrsluefni
sveitarfélaganna sér ákaflega seinlega. Fram-
hald skýrslnanna um þau hefur því ekki enn
hlotið svo endanlegan frágang, að rétt þyki
að birta þær um leið. Bráðabirgðatölur sama
efnis um sveitarfélögin hafa þó verið lagðar,
ásamt tölum um ríkisbúskapinn og um al-
mannatryggingakerfið, til grundvallar heildar-
tölum um búskap hins opinbera í töflum hér
að framan um þjóðarframleiðslu og verðmæta-
ráðstöfun.
Töfluformið hefur verið látið lialda sér í
aðalatriðum frá fyrri birtingu. Sundurliðun er
þó nokkuð ýtarlegri sums staðar. Úrvinnslu
efnisins hefur verið breytt nokkuð. Einkum
hafa verið dregin skýrari mörk skilgreiningar
milli kaupa á vöru og þjónustu og tilfærslna,
og milli rekstrartekna fyrirtækja annars vegar
og óbeinna skatta og styrkja hins vegar. Þetta
veldur þó óvíða verulegum mun upphæða.
Samræming á eldri tölum við hinar nýrri var
gerð í þeim talnaröðum, er koma í þjóðar-
framleiðsluskýrslumar.
Til yfirlits yfir helztu niðurstöður töflu-
verksins er hér birt tafla um ríkistekjurnar og
ráðstöfun þeirra. Eignatekjur og fjármagns-
hreyfingar eru hér teknar sem nettóstærðir,
þannig að sem bezt komi í ljós, hvemig ríkis-
tekjunum er ráðstafað. Taflan er tekin saman
með röðun hinna ýmsu liða aðaltöflunnar. En
skýringar hér á eftir leiða í Ijós, hvernig það
er gert.
Yfirlitstaflan leiðir í Ijós, hve geysimiklum
hluta tilfærslurnar nema, en útflutningsstyrkja-
kerfin eru talin til ríkisbúskaparins. Þá vekur
það og athygli, að spörun ríkisins er sum
árin álíka mikil og neyzluráðstöfunin. Orðið
spörun er hér notað fremur en orðið sparn-
aður, þar sem hið síðara er oft notað í annarri
merkingu, þ. e. í merkingunni aukin rekstrar-
hagkvæmni eða lækkun rekstrarútgjalda.
Aðaltöfluna má að sjálfsögðu nota sem heim-
ild um mörg önnur atriði. Yfirlitstaflan er að-
eins ábending um nokkrar stærðir, er snerta
meginsamhengi efnahagsmálanna.
Akveðið hugtakakerfi liggur að baki niður-
skipunar töfluverksins í kafla og liði, hugtaka-
kerfi þjóðhagsreikninga, en innan marka þess
má þó velja ýmis afbrigði. Taflan er sett upp
í fremur einföldu formi sem skrá yfir inn-
greiðslur og útgreiðslur, og er engan veginn
augljóst af forminu sjálfu, hver hugsun ligg-
ur því að baki.
Hér á eftir verður því leitast við að gefa
nokkra lýsingu kerfis þess, er að baki liggur,
og skýra nánar frá innihaldi hinna einstöku
liða og heimildum þeirra.
70