Fréttablaðið - 13.11.2014, Qupperneq 30

13. nóvember 2014 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 30
Höfundur skrifaði grein
fyrr á árinu um styrkleika,
auðlindir og markaðs-
breytur Íslands, sjá m.a.
á netid.is (einnig lengri
útgáfu þessarar greinar).
Þær markaðsbreytur skil-
greindi höfundur eink-
um sem náttúruna, hrein-
leikann, afþreyingu og
gæði veitingastaða. Sam-
fara dreifingu ferðabókar
okkar, Visitor’s guide, og
skrifum um veitingastaði
fyrir Veitingastadir.is vef-
síður og samfélagsmiðla,
ferðaðist höfundur mjög
mikið um landið í sumar.
Um verðlag
Verðlag hefur víða hækkað tals-
vert til að mynda eru fiskréttir
farnir að slaga í eða yfir 4 þúsund
krónur. Tveggja manna herbergi
á hóteli er yfirleitt á kr. 22-30 þús.
Ein af ákveðnum ranghugmyndum
margra er að Ísland sé ódýrt heim
að sækja. Raunin er sú sbr. samtöl
mín (og kannanir) við marga ferða-
menn að þeim finnst það almennt
dýrt, helst með undantekningu
Norðmanna og Svisslendinga þar
sem laun eru mjög há og gjaldmið-
ill sterkur, auk þeirra sem koma
frá dýrum stórborgum. Fyrst
eftir hrun var ódýrara hérlendis
en verðbólga er mun hærri hér á
landi en almennt í löndum OECD.
Þannig hefur verð á veitingastöð-
um, afþreyingu o.fl. hækkað hér-
lendis um ein 4-5% á ári síðustu ár.
Laun ferðamanna í sínu landi hafa
hins vegar hækkað árlega um mun
lægri tölu!
Vinnuafl
Erlent vinnuafl er orðið æ algeng-
ara, sem er reyndar alþjóðleg þróun
einkum á hótelum og oft í miklum
meirihluta starfsmanna. Almennt
var ekki að sjá og heyra annað en
að það stæði sig vel, þó víða væri
eðlilega íslensku- eða enskukunn-
áttu talsvert ábótavant. Sbr. fyrri
grein er merkilegt og dýrt fyrir
þjóðarbúið hve mikið þarf að
flytja inn af vinnuafli meðan fjöldi
ungs fólks, einkum á höfuðborgar-
svæðinu á aldrinum 20-35 ára, er
atvinnulaust (sbr. Y-krúttkynslóðin,
20-30 ára).
Eftirlit svo sem skatturinn
Ríkisskattstjóri hefur farið af stað
með mikið átak í að heimsækja fyr-
irtæki í eftirlitsskyni, m.a. í ferða-
þjónustu. Skattskil fyrirtækja, leyf-
ismál og kennitölur starfsmanna
hafa verið skoðaðar til að kanna
staðgreiðsluskil o.fl. Talsverður
misbrestur hefur verið víða. Of
mörg fyrirtæki komast upp með að
fara ekki eftir leikreglum
og skekkja þannig sam-
keppnisstöðu vel rekinna
fyrirtækja. Þetta er einn af
stærri veikleikum íslensks atvinnu-
lífs, ekki síst ferðaþjónustu. Þetta
þekkir okkar fyrirtæki af eigin
raun, þar sem aðilar hafa komist
upp með kennitöluskipti, ósannar
upplagstölur, hátt í 200 milljóna
króna nauðasamninga / afskriftir,
brot á samkeppnislögum o.fl. Sumir
þessara aðila njóta svo jafnvel góð-
vildar handhafa almannafjár svo
sem stofnana ríkis og bæjar. Þessu
verða gerð betri skil síðar ef tími
gefst. Við hjá Netinu höfum unnið
ítarlega greinargerð til Samkeppn-
iseftirlitsins um verstu brotin, sem
verður væntanlega skoðað þegar sú
fremur fjársvelta eftirlitsstofnun
hefur tíma og mannskap til.
Fjöldi ferðamanna og spár
Heildarfjöldi ferðmanna var 914
þúsund á síðasta ári sé allt talið.
Greiningardeildir tveggja banka
spáðu því að fjöldinn næði ekki
einni milljón fyrr en árið 2015, þar
taka þeir reyndar töluna án farþega
skemmtiferðaskipa, Norrænu o.fl.
sem eru vel yfir 100 þúsund. Við
spáðum því í vor að fjöldinn færi
vel yfir 1 milljón á árinu 2014 og
að slíkt ætti sér stað fyrir utan far-
þega skemmtiferðaskipa. Um miðj-
an nóvember munum við setja fram
spá vegna ársins 2015. Til saman-
burðar má geta að heildarfjöldi
ferðamanna árið 2013 til Ísraels
var 2,9 milljónir, London 16 millj-
ónir og Danmerkur um 8 milljónir
(2012).
Framtíð íslenskrar ferðaþjónustu
er ágætlega björt enda Ísland mikið
„inni“ núna og er eldgosið í Holu-
hrauni og eldsumbrotin í Vatnajökli
landkynning að verðmæti hundraða
milljóna. Fagmennska og langtíma-
stefnumótun mætti þó vera meiri á
mörgum sviðum. Við höfum lengi
varað við offjárfestingu sem er í
greininni, einkum í gistirými. Hót-
elrými og gistirými er alltaf að
aukast þar sem ákveðin sprenging
virðist verða árið 2016. Flugfélög-
um, ferðatíðni, fjölda áfangastaða
o.fl. fjölgar frá ári til árs sem er
burðar ásinn í fjölgun ferðamanna.
Ábendingar og tillögur
í ferðaþjónustu
í kjölfar ferðalags
DAGUR 1. „Af hverju fer
systir mín í fiðlutíma en
ég fæ ekki að fara í píanó?“
spurði 8 ára sonur minn
daginn sem verkfall tón-
listarkennara hófst.
„Af því að fiðlukennar-
inn hennar spilar í Sinfóní-
unni og er í öðru stéttar-
félagi,“ svaraði ég.
„Fær hann góð laun?“
„Nei, þau duga ekki til,
svo hann kennir í tónlistar-
skólanum í aukastarfi.“
DAGUR 2. „Kom eitthvað í frétt-
um um verkfallið í dag?“ spurði
stráksi.
„Nei, en það var mikið fjallað
um verkfall lækna, þeir ætla víst
allir að flytja úr landi til þess að
fá betri laun.“
„En píanókennarinn minn, hann
er menntaður í útlöndum, flytur
hann kannski líka?“
„Vonandi ekki, nema það vanti
píanókennara til að kenna öllum
brottfluttu læknabörnunum.“
DAGUR 7. „Mér finnst að tónlistar-
kennarar eigi að fá góð laun, heimt-
uðu þeir kannski of mikið?“
„Þeir báðu um sama og aðrir
kennarar en þorðu ekkert að minn-
ast á laun fólks sem passar pen-
inga, stýrir tölvum eða þvaðrar um
lausasölu áfengis á Alþingi.“
DAGUR 10. „Fá tónlistarkennararn-
ir engin laun núna?“
„Nei, venjulegt fólk fær
engin laun þegar það vinn-
ur ekki, nema aðstoðar-
maður innanríkisráðherra
sem heldur sínum 893 þús-
undum á meðan mál hans
er fyrir dómstólum.“
„En eru ekki störf
aðstoðarmanns ráðherra
og tónlistarkennara ólík?“
„Tja, báðir undirbúa
einn einstakling í einu
fyrir að koma opinberlega fram
án þess að verða sér til mikillar
skammar.“
DAGUR 11. „Vorum við kannski ekki
búin að borga okkar hlut í tónlist-
arnáminu?“
„Jú, ég borgaði 214.839 kr. fyrir
ykkur systkinin með glöðu geði.
Við fáum hins vegar ekki mikið
fyrir þær meðan á verkfalli stend-
ur.“
DAGUR 14. „Kom eitthvað í frétt-
unum um mótmæli okkar tónlist-
arnemenda við Ráðhúsið í dag og
áskorunina til borgarstjóra sem
lúðrasveitarstrákurinn úr Árbæn-
um las upp?“
„Nei, en skúringakonurnar í
stjórnarráðinu voru reknar, þær
voru víst á allt of háum launum.“
„Flytja þær þá líka úr landi?“
„Jaa, það þarf líklega mannskap
í að halda öllum þessum fínu spít-
ölum í útlöndum hreinum og maður
getur víst skúrað á hvaða tungu-
máli sem er.“
DAGUR 16. „Af hverju heyrist næst-
um ekkert um þetta verkfall í frétt-
unum?“
„Af því að þið eruð enginn
þrýstihópur; þið eigið engan kvóta
og hafið ekki aldur til þess að kjósa
Framsóknarflokkinn.“
DAGUR 18. „Hefur menntamálaráð-
herra ekki áhuga á tónlist og getur
beitt sér?“
„Hann er flinkur píanóleikari og
var lengi í tónlistarnámi, en hann
er svo óskaplega upptekinn af því
að skerða nám í framhaldsskólum
að það er ekki meira á hann leggj-
andi.“
DAGUR 19. „Getum við gert eitthvað
í þessu?“
„Það er búið að semja við öll hin
kennarafélögin fyrir löngu svo
aldrei hefði þurft að koma til verk-
falls. Sveitarfélögin halda kannski
að þau spari upp í væntanlega
hækkun með verkfalli en nem-
endur og foreldrar eru illa svikn-
ir. Fjölmiðlar standa sig hvorki í
því að veita upplýsingar né spyrja
gagnrýninna spurninga. Margar
greinar um hvað tónlistin er mik-
ilvæg og mannbætandi hafa birst,
kennarar og nemendur hafa mót-
mælt. Það er fátt eftir, nema að
senda ráðamönnum tóninn.“
Sendum ráðamönnum tóninn
Í hverju samfélagi vakna áleitnar
siðfræðilegar spurningar. Hér á
landi hafa álitaefni eins og stað-
göngumæður, stofnfrumurann-
sóknir og tæknifrjóvganir verið
í umræðunni hin síðari ár. Örar
framfarir læknavísinda og tækni
hafa knúið umræðuna og kraf-
ist afstöðu yfirvalda. Stjórnvöld
hafa eftir megni reynt að nálgast
þessi knýjandi álitaefni á lýðræð-
islegan hátt og ákvarðanir hafa
verið teknar í kjölfar upplýstrar
og opinberrar umræðu.
Í síðustu viku voru kynnt á
Alþingi svör við fyrirspurn þing-
manns um fósturskimum eftir
vísbendingum um aukalitning á
21. litningapari, þ.e. Downs-heil-
kenni. Niðurstaðan var sú að á
tímabilinu 2007-2012 voru 38
fóstur greind með auknar líkur á
þessum aukalitningi og það sem
meira er, öllum þessum fóstrum
var eytt. Eins og fleiri, þá setti
undirrituð hljóð við þessa niður-
stöðu. Hvernig á að túlka þessa
niðurstöðu? Er hér á landi opinber
hreinsunarstefna ákveðins hóps
einstaklinga, stefna sem Íslend-
ingum hefur tekist að innleiða
með þeim afburðaárangri að eftir
því ætti að vera tekið? Eða hefur
eitthvað farið skelfilega úrskeiðis
við innleiðingu læknavísinda, sem
krefst tafarlausrar skoðunar?
Engin opinber umræða?
Við leyfum okkur að halda fram
því síðarnefnda. Ólíkt mörg-
um siðfræðilegum álitaefnum,
þá virðist ekki hafa farið fram
nein opinber umræða um upp-
töku, innleiðingu og framkvæmd
framangreindrar fósturskimunar
á sínum tíma? Ekki er ljóst hver
hafði, eða hefur, ákvörðunar-
vald um upptöku og innleiðingu
þessarar sértæku fósturskim-
unar og við hverja var haft sam-
ráð í því ákvörðunarferli. Hver
voru upphafleg markmið þess-
arar sértæku fósturskimunar og
bendir reynslan til þess að þeim
hafi verið náð? Einnig er eðli-
legt að spyrja um hversu vandað
ferlið er, um samþykki þátttak-
enda, hvert sé inntak ráðgjafar
til verðandi foreldra og hverjir
komi að slíkri ráðgjöf, og síðast
en ekki síst, hver sé vísindalegur
áreiðanleiki skimunarinnar hér
á landi?
Nú þegar afleiðing fósturskim-
unar eftir aukalitningi á 21. litn-
ingapari er kunn þá hljóta yfir-
völd að finna sig knúin til að
skoða og taka afstöðu til þeirra
siðfræðilegu álitaefna sem hún
óneitanlega hefur í för með sér.
Framkvæmd sem hefur jafn
afdrifaríkar afleiðingar hlýtur
að kalla á aðkomu stjórnvalda.
Málið verður einnig að skoða
í stærra samhengi, m.a. í ljósi
framfara í læknis- og lífvísind-
um. Ætti til dæmis að innleiða
sértæka fósturskimun í tilfellum
eldri feðra, í ljósi nýlegra niður-
staðna sem sýna fram á fylgni við
geðhvörf, athyglisbrest og ein-
hverfu, eða er slík framkvæmd
jafnvel þegar hafin? Vísindaleg-
ar framfarir eru af hinu góða,
en eins og öðru þá má misbeita
þeim, hvort sem er viljandi eða
óviljandi. Það verður að meta
árangur þeirra í siðfræðilegu
samhengi og með það í huga í
hvers konar þjóðfélagi við vilj-
um búa í.
Valdi fylgir ábyrgð, bæði vís-
indalegu og pólitísku. Gera verð-
ur þá kröfu að beiting valds með
jafn afdrifaríkum afleiðingum og
hér um ræðir sé í samræmi við
grunngildi lýðræðissamfélaga,
byggi á faglegri og gegnsærri
umræðu og afstöðu.
Höfundar eru vísindamenn og
foreldrar hraustrar og hamingju-
samrar 5 ára stúlku, sem er með
Downs-heilkenni.
Hugleiðingar um fóstur-
skimun í lýðræðissamfélagi
Leiðarvísar við þjóð-
vegi eru oft kallaðir veg-
prestar. Þeir vísa veginn.
Þegar mikill munur þykir
á orðum og gjörðum ýmiss
konar predikara er þeim
því oft líkt við vegpresta,
og þá með þeirri skýringu
að þeir vísa veginn en fara
hann ekki sjálfir. Þykir þá
sannast, sem sagt er, að
vegurinn til glötunar er
varðaður fögrum fyrir heitum.
Mér komu þau orð í huga þegar
ég las í 3. grein í siðareglum
Alþjóðasambands jafnaðarmanna,
sem samþykktar voru á 22. þingi
þess í Sao Paulo, þar sem segir
um samstarf við aðrar stjórn-
málahreyfingar: „að samþykkja
ekki neins konar póli-
tískt bandalag eða sam-
vinnu, á hvaða stigi sem
er, við hvern þann stjórn-
málaflokk sem hvetur til
eða reynir að kynda undir
þjóðernis- eða kynþátta-
hatri“.
Hér er afdráttarlaust
kveðið að orði, ekkert
bandalag eða samvinnu
„á hvaða stigi sem er“.
Í borgarstjórn
Fólk, sem með einum eða öðrum
hætti aðhyllist hugmyndir jafn-
aðarstefnunnar um mannrétt-
indi má því vera ánægt með stað-
festu þeirra borgarfulltrúa, sem
ákváðu að hafa enga samvinnu
við Framsóknarflokkinn, meðan
hann gerir ekki hreint fyrir sínum
dyrum vegna þjóðernis- og kyn-
þáttahyggju frambjóðenda hans
fyrir síðustu kosningar til borg-
arstjórnar.
Flest fullorðið fólk veit að auð-
veldara er að gefa fögur fyrirheit
en halda þau, og stundum kost-
ar að vera maður orða sinna. Því
miður er sú greiðsla þó ekki allt-
af öllum laus í hendi. Það er því
fagnaðarefni að í borgarstjórn
Reykjavíkur er fólk, sem reyndist
borgunarmenn fyrir orðum jafn-
aðarmanna.
Sem kjósandi í Reykjavík og
fulltrúi í flokksstjórn Samfylking-
arinnar finnst mér skylt að þakka
því fólki.
Vegurinn til glötunar
STJÓRNMÁL
Birgir Dýrfjörð
kjósandi í Reykjavík
SAMFÉLAG
Þórdís Ingadóttir
lögfræðingur
Snorri Þorgeir
Ingvarsson
eðlisfræðingur
KJARAMÁL
Silja
Traustadóttir
foreldri
➜ Þannig hefur verð
á veitingastöðum, af-
þreyingu o.fl . hækkað
hérlendis um ein 4-5%
á ári síðustu ár. Laun
ferðamanna í sínu
landi hafa hins vegar
hækkað árlega um
mun lægri tölu!
FERÐAÞJÓN-
USTA
Hákon Þór
Sindrason
rekstrar-
hagfræð ingur og
framkvæmda-stjóri
NETSINS /
Visitor’s Guide
ht.is
UMBOÐSMENN UM LAND ALLT
AKRANES • AKUREYRI • HÚSAVÍK • EGILSSTAÐIR • SELFOSS • REYKJANESBÆR • REYKJAVÍK
Engin venjuleg upplifun
Við kynnum
Philips Ambilight
9000 sjónvörpin
Ultra HD
með Android