Fréttablaðið - 22.12.2014, Blaðsíða 30

22. desember 2014 MÁNUDAGURSKOÐUN
HALLDÓR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is AÐSTOÐARFRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Erla Björg Gunnarsdóttir erla@frettabladid.is
MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason, kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI:
Sigurjón M. Egilsson sme@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið
áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
FRÁ DEGI
TIL DAGS
Auðlindir Íslands eru okkar þjóðararfur
og hafa lengi verið undirstaða hagsældar
og framfara þjóðarinnar. Verðmætin sem
nýting auðlindanna skapar ræður miklu
um lífskjör okkar og stendur undir stórum
hluta samfélagslegrar þjónustu.
Umræðan um náttúruauðlindir í þjóðar-
eign á sér langa sögu og byggir meðal
annars á þeirri einföldu kröfu að þjóðin,
sem eigandi auðlindanna, fái sanngjarna
auðlindarentu fyrir sérleyfi til að nýta
þær. Á undanförnum áratugum hafa verið
gerðar sex tilraunir til að setja ákvæði um
auðlindir í þjóðareign í stjórnarskrá. Tvö
heildstæð frumvörp til nýrrar stjórnar-
skrár hafa komið fram á lýðveldistím-
anum og bæði falið í sér auðlindaákvæði;
frumvarp Gunnars Thoroddsen forsætis-
ráðherra frá 1983 og frumvarp stjórn-
lagaráðs. Orðalag ákvæðisins í tillögum
stjórnlagaráðs tryggir að aldrei skapist
óafturkræfur einkaeignarréttur á auð-
lindum í þjóðareigu. Í ákvæðinu kemur
m.a. fram að á grundvelli laga sé heim-
ilt að veita leyfi til afnota auðlinda, gegn
fullu gjaldi og til hóflegs tíma í senn. Fullt
gjald vísar hér til markaðsvirðis en það
eitt og sér er þungavigtarbreyting sem
tryggir að auðlindir séu ekki boðnar á
hrakvirði af hálfu stjórnvalda á hverjum
tíma.
Rót vandans er að hér á landi höfum við
ekki lokið því brýna verkefni að tryggja
að sanngjarn hluti auðlindarentunnar
renni til eiganda auðlindanna. Aflaheim-
ildum sem nú er úthlutað undir markaðs-
virði og magnsala raforku á of lágu verði
felur í sér að auðlindarentunni er ráðstaf-
að annað en til eigandans. Um er að ræða
gífurleg verðmæti og í tímans rás hafa
þeir sem hafa fengið úthlutað aðstöðu til
að innheimta auðlindarentuna varist af
hörku umræðu um sanngjarnari skipt-
ingu. Þrátt fyrir þá andstöðu hafa 83%
kjósenda lýst yfir stuðningi um ákvæði
um þjóðareign auðlinda í stjórnarskrá í
þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórn-
lagaráðs. Núverandi skipan auðlindamála
endurspeglar því ekki þjóðarviljann.
Auðlindamálin eru ekki aðeins eitt
stærsta pólitíska mál samtímans, heldur
einnig framtíðarinnar og komandi kyn-
slóða. Áskorunin er að láta almanna-
hag en ekki ríka einkahagsmuni stýra
umræðunni um úthlutun sérleyfa til
nýtingar auðlinda okkar og sanngjarna
skiptingu auðlindarentunnar. Krefjumst
þess að farið verði eftir þjóðarviljanum
og leggjum þannig okkar af mörkum til
að komandi kynslóðir fái notið hágæða
almannaþjónustu og jafnra tækifæra –
óháð efnahag.
Auðlindir í eigu þjóðar
Jóladagatal
Miðborgarinnar
okkar
AUÐLINDIR
Eva Baldursdóttir
lögfræðingur
og form. Félags
frjálslyndra
jafnaðarmanna
Þ
ar sem maðurinn kemur ekki nærri, þar eru engir
sorphaugar, þar er ekkert afgangs. Þar sem maðurinn
kemur ekki þar þrífst dýraríki og jurtaríki með sjálf-
bærri þróun. Þar sem maðurinn er, þar fer margt á
verri veg. Hvað er það sem gerir að við getum ekki
farið um með friði? Því þarf að eyðileggja svo margt? Getum við
ekki farið okkur hægar? Tekið meira tillit til náttúrunnar?
Fréttablaðið hefur, í vönduðum fréttaskýringum, bent okkur
á hversu miklir fantar við erum. Við höfum með ágangi okkar,
alveg frá landnámi og til dagsins í dag, sett okkar mark á
náttúruna. Með framgöngu okkar höfum við haft mikil áhrif á
lífsskilyrði fugla, fiska í ám og á veðurfar.
Brynhildur Davíðsdóttir, sem
er hvort tveggja líffræðingur
og hagfræðingur, hefur ítrekað
bent okkur á að við verðum að
meta og virða hversu mikið
náttúran getur þjónað okkur.
Ef við ætlumst til of mikils af
náttúrunni þá fer illa. Í frétta-
skýringu Svavars Hávarðssonar
í blaðinu í dag segir:
„Stór hluti þeirra vistkerfa sem einkenndu Ísland við landnám
hefur glatast og búsvæði fjölbreyttra lífvera hefur hnignað í
beinu samhengi. Mikilvægi þess starfs sem lýtur að því að endur-
heimta gróður- og jarðvegsauðlindir landsins er óumdeilt, en fáir
hafa það kannski hugfast eftir hversu miklu er að slægjast – bæði
í lífsgæðum og fjárhagslega.“ Þar segir einnig:
„Guðmundur Halldórsson, rannsóknarstjóri hjá Landgræðsl-
unni, segir að gríðarlega margt hafi tapast; Íslendingar hafi lifað
af þurrlendisvistkerfum landsins um aldir og álagið hafi tekið
sinn toll. „Við áttum okkur ekki oft á því að þegar gróður hvarf af
hálendinu hafði það töluverð áhrif á veðurfar. Þetta hafa rann-
sóknir sérfræðinga Veðurstofu Íslands sýnt fram á. Meðal þess
sem tengist því er hversu miklu hraðar sandarnir hitna en gróið
land. Það hefur líka áhrif á vatnafar. Þegar gróður hverfur þá
heldur landið ekki vatninu, sem á skömmum tíma hverfur í næsta
árfarveg og til sjávar. Þetta skiptir gríðarlega miklu máli,“ segir
Guðmundur.“
Hvað ef við viljum girða okkur í brók? Hvað ber að gera?
Græða upp landið, og það strax. Það liggur á. Hver hektari lands,
þar sem aðeins þarf að styrkja gróður með áburðargjöf, kostar
helmingi minna en þar sem bæði þarf áburð og grasfræ. Ef allt
er farið á versta veg nálgast kostnaðurinn að vera tífaldur. Það
má áætla að hver hektari kosti um 60 til 70 þúsund þegar aðeins
þarf áburð en hálfa milljón þegar beita þarf öllum úrræðum til
þess að endurheimta illa farið land. Ef menn vilja leika sér með
tölur þá má minna á þá 500.000 hektara lands sem landgræðslu-
stjóri telur brýnt að ráðast í að bæta sem allra fyrst – og hvað
aðgerðarleysi kostar.
Við keppumst við að hafa hallalaus fjárlög, annað kostar okkur
svo mikið. Opnum einnig augun fyrir þeim staðreyndum sem
bent hefur verið á með ástand landsins. Allt hik kostar mikið,
kostnaðurinn getur tífaldast. Aðgerðir strax.
Maðurinn gengur illa um jörðina og skaðar hana:
Við skiljum eftir
okkur djúp spor
Sigurjón Magnús
Egilsson
sme@frettabladid.is
Hvar er fylgið mitt, fylgið mitt?
Hafi Framsóknarfólk gert ráð fyrir að
skuldaleiðréttingin skilaði flokknum
auknu fylgi, þá hefur það ekki ræst,
ekki enn sem komið er hið minnsta.
Egill Helgason vekur athygli á þessu
og bendir á þessar staðreyndir:
„Fyrirheitin um að ná einhverjum
stórkostlegum fjárhæðum af er-
lendum kröfuhöfum virðast ekki ætla
að rætast. Svo eru í uppsiglingu tvö
mál sem gætu valdið stórkostlegum
deilum– svo nánast allt annað bliknar
– og leikið Framsóknarflokkinn sér-
lega grátt. Það er annars vegar
kvótasetning makríls og hins
vegar frumvarp sem myndi
tryggja útgerðinni nýtingar-
rétt á kvóta í hálfan
aldarfjórðung við
afar vægu gjaldi.“
Klofningur í nýjum samtökum
Útgerðin í landinu hefur lagt niður
LÍÚ og fleiri samtök og sameinast
undir merkjum SFS, en þó ekki. Guð-
mundur Kristjánsson, útgerðarmaður
í Brimi, ætlar ekki að vera með í nýju
samtökunum. Hann nefndi þessa
ákvörðun sína í þættinum Sprengi-
sandi á Bylgjunni í gær, þar sem
hann sagðist ekki vera sá eini sem
það kysi. Fleiri útgerðarmenn nýta
sér breytingarnar og segja skilið við
samtökin. Trúlegast er útgerð Guð-
mundar sú langtum stærsta sem
verður utan nýju samtakanna.
Nú er að sjá hvort fyrirtækin,
sem standa utan, verði áfram
með þann háttinn á, eða
stofni til nýrra sam-
taka.
Útsölur í jólaösinni
Jónas Kristjánsson segir útsölur
hafnar. Hann segir kaupmenn
sitja uppi með dýran lager, að fólk
kaupi ekki og sé hætt að taka þátt
í „hagvextinum“. „Ýmist sparar það
peningana eða á ekki peningana.“
Hann segir svokallaðan hagvöxt
engan vera, þvert ofan í fullyrðingar
ríkisstjórnar og seðlabanka. „Enda
mælir hann bara viðskiptaveltu,
sem er undir væntingum. Of margir
vita, að góðærið er bara venjuleg
ímyndun forsætisráðherra. Fólk
vill ekki sitja auralaust undir
næstu hremmingum.“ Jónas segir
lækna segja upp og að engir komi
í staðinn. Það er uggur í fólki og
hann kemur niður á jóla-
kaupmönnum.
sme@frettabladid.is