Fréttablaðið - 22.12.2014, Síða 32

22. desember 2014 MÁNUDAGUR| SKOÐUN | 32
Pawel Bartoszek skrif-
aði nýlega pistil í Frétta-
blaðið um styttingu fram-
haldsskólans. Þar segir
hann: „Það verður að skoða
menntakerfið í heild sinni.“
En það gerir hann ekki.
Hann virðist sammála
menntamálaráðherra: allt
er gott í útlöndum og aumt
á Íslandi.
Pawel segir: „Í tveggja
ára gamall i skýrslu
menntamálaráðuneytisins kemur
fram að einungis 44% íslenskra
menntaskólanema ljúka námi á
tilskildum tíma. Annars staðar á
Norðurlöndunum er hlutfallið yfir
70%.“
Að ljúka á tilskildum tíma tákn-
ar líklega að nemandinn sé 20 ára
þegar hann útskrifast sem stúdent
á Íslandi. Í viðmiðunarlöndunum
eru nemendur settir í fullorðins-
fræðslu ef þeir ná ekki að ljúka á
tilskildum tíma, fá kannski eitt ár
aukalega. Nemendur í framhalds-
skólum viðmiðunarlandanna fá
skólastyrk, fríar bækur o.fl. Það
eru til ungmenni á Íslandi sem hafa
ekki ráð á skólagöngu og þurfa að
slíta hana í sundur og lengja. Í við-
miðunarlöndunum er líka fjöldi
styttri námsbrauta. Til dæmis er
meiraprófið inni í framhaldsskólun-
um en íslenskir meiraprófsbílstjór-
ar eru margir skráðir sem brottfall
þar sem þeir hafa gjarnan mátað
sig í skóla, fengið fínan undir-
búning fyrir meiraprófið en ekki
útskrifast. Tugir nemenda ljúka
árlega stúdentsprófi samhliða vél-
stjórnarnámi sem er fimm ár, þeir
eru a.m.k. 21 árs og margir eldri
því þeir taka gjarnan hlé á námi til
að ná sér í reynslu. Fjöldi iðnnema
tekur líka stúdentspróf að
loknu iðnnámi komnir yfir
tvítugt.
Enn fremur segir Pawel:
„Nám til stúdentsprófs
verður að vera jafninni-
haldslítið og í Danmörku.
Kröfurnar verða að vera
jafnlitlar og í Finnlandi.
Þessar þjóðir eru reynd-
ar í efstu tveimur sætum
þegar kemur að svokallaðri
menntunarvísitölu Samein-
uðu þjóðanna.“
Til eftirbreytni?
Finnskur kennari sem var að vinna
með mér í verkefni sagði mér að
allir útskrifuðust hvort sem þeir
fengu 1, 2 eða 3 í einkunn. Sama
hvort þeir ná áfanga eða ekki. Í Sví-
þjóð útskrifast stúdentar þótt þeir
nái ekki áföngum. Það segir bara á
skírteini að þeir hafi ekki náð full-
nægjandi árangri. Er það til eftir-
breytni?
Pawel segir: „Finnskir nem-
endur eru í grunnskóla til 16 ára
aldurs. Þeir fara síðan í þrjú ár í
framhaldsskóla og hefja að jafnaði
háskólanám við nítján ára aldur.
Danskir nemendur eru í grunn-
skóla til 16 ára aldurs og fara svo
í framhaldskóla. Þeir útskrifast úr
framhaldsskóla 19 ára. Sama kerfi
er við lýði í Noregi og Svíþjóð.“
Ef við skoðum annað viðmið,
hversu margar vikur eða jafn-
vel klukkustundir eru nemar í
skóla til stúdentsprófsins? Skólar
í viðmiðunarlöndunum hafa allir
lengra skólaár, frá tveimur upp í
sjö vikum lengra. Skiptir það ekki
máli? Segjum þrjár vikur sinnum
13 ár eða 39 vikur, þá er komið ríf-
lega eitt skólaár í viðbót, árið sem
þeim Pawel og ráðherra finnst
ofaukið hér heima.
Enn ein tilvitnun í Pawel: „Sé
litið til þeirra fordæma gæti
hugsan lega verið skynsamlegt að
fela þær breytingar í móðu ólíkra
námsbrauta með valkvæðum hrað-
brautum áður en kerfið er samrýmt
að nýju með þeim afleiðingum að
allir útskrifast ári fyrr.“
Munu allir útskrifast ári fyrr ef
námið er stytt um eitt ár? Sókn í
framhaldsskóla hefur aukist upp í
u.þ.b. 98% af árgangi sem hlýtur
að hafa í för með sér mismunandi
getu til náms, mismunandi áhuga
og námsframvindu.
Í minn skóla innritast árlega
tugir nemenda sem hafa ekki náð
viðmiðum til lágmarksárangurs
grunnskólans. Þeir þurfa eitt til
tvö ár í hægferðum og upprifjunar-
áföngum áður en þeir takast á við
hefðbundið efni framhaldsskól-
ans. Einnig innritast fjöldi nema
sem eru með frábæran árangur úr
grunnskóla og ráða léttilega við að
ljúka stúdentsprófi á þremur árum
og hafa gert það. Í lögum frá 2008
var skólum heimilað að skipuleggja
námsbrautir til stúdentsprófs allt
að átta önnum en nú vill ráðherra,
og Pawel, búa til eina ríkisleið í
anda Marteins Mosdal og steypa
alla í sama mót. Raunveruleikinn
er bara ekki þannig.
Ef á að gera eins og hinir þarf að
taka allan pakkann, ekki bara tína
til það sem kostar ekkert.
Stytting framhaldsskólans
Undanfarið hefur Fréttablaðið
fjallað ítarlega um nám í fangels-
um landsins. Allir viðmælendur
blaðsins virðast sömu skoðunar
um að nám sé besta leiðin til betr-
unar, minnki kostnað við fangelsis-
kerfið og fækki endurkomum í
fangelsin. Þrátt fyrir það
hefur staða námsráðgjafa
við fangelsin nú verið
skert úr því að vera 100%
staða í að vera 50% starf.
Eins og kom fram í við-
tali við Ingis Ingason,
kennslustjóra á Litla-
Hrauni, er hvort sem er til
lítils að vera með námsráð-
gjafa ef of litlu fé er varið
til kennslu í fangelsum.
Nauðsynlegt er að þróa
enn frekar námsframboð
í fangelsunum og þá sér-
staklega með starfsnám
í huga, líkt og gert er á
Norðurlöndunum.
Þá er mikilvægt að fangelsis-
yfirvöld semji við skólastofnan-
ir um að þjónusta fangelsin, með
sambærilegum hætti og Fjöl-
brautaskóli Suðurlands þjónust-
ar fangelsin tvö á Suðurlandi.
Umboðsmaður Alþingis benti á í
drögum að nýlegri skýrslu sinni
um Litla-Hraun að enn skorti þó
á slíkar lausnir varðandi háskóla-
nám, en að fyrirhugaður væri
fundur milli fangelsisyfirvalda og
menntamálaráðherra um lausn.
Bendir umboðsmaður á í skýrslu-
drögum sínum að nám geti verið
mikilvægur þáttur í endurhæfingu
fanga.
Um tíma leit út fyrir að íslensk
yfirvöld ætluðu sér að vera í
farar broddi á sviði betrunar með
áherslu á uppbyggingu náms-
framboðs í fangelsum landsins.
En forskotið sem Íslendingar
höfðu um stund er löngu horfið,
segir kennslustjórinn sem hefur
séð um kennslu á Litla-Hrauni
ára tugum saman. „Við erum ekki
lengur fremst í flokki,“ segir hann
og bendir jafnframt á að yfirvöld
í öðrum löndum séu fyrir nokkru
búin að átta sig á hagkvæmni þess
að nota nám sem betrun.
Fangar þakklátir
Helga Lind Hjartardóttir, náms-
ráðgjafi Fjölbrautaskóla Snæfell-
inga, var líka í viðtali við
Fréttablaðið. Hún sinnir
föngum á Kvíabryggju
í sjálfboðavinnu, á leið-
inni heim eftir vinnu. Það
eru fleiri dæmi um slíka
góðvild í garð þess mikil-
væga starfs sem nám í
fangelsum svo sannan-
lega er. Fyrir það eru margir
þakklátir enda hefur það hjálpað
mörgum að takast á við lífið eftir
afplánun í fangelsi.
Inga Guðrún Kristjánsdóttir,
uppeldis- og menntunarfræðing-
ur, sem rannsakað hefur nám í
fangelsum, sagði svo í viðtali við
blaðið að við hreinlega stæðumst
ekki kröfur alþjóðasamfélags-
ins, sem við hefðum skuldbund-
ið okkur til. Undir þetta tekur
Ingis Ingason, kennslustjóri á
Litla-Hrauni. Það verður ekki
mikið sterkara að orði kveðið, og
full ástæða til að taka heilshugar
undir með þeim sem hafa tjáð sig
með svo afgerandi hætti í viðtöl-
um við blaðamann Fréttablaðsins.
Pólitísk stefnumótun í fang-
elsis málum hefur aldrei farið
fram á Íslandi. Á fundi stjórnar
Afstöðu með allsherjar- og
menntamálanefnd Alþingis á
Litla-Hrauni í sumar var lagð-
ur grunnur að slíku samtali. Það
sem meira er, það virtist sem
samhljómur væri hjá stjórnmála-
mönnunum um mikilvægi þess að
þeir mótuðu sjálfir stefnu í mála-
flokknum.
Umfjöllun Fréttablaðsins að
undanförnu um mikilvægi náms
sem lið í að fækka endurkomum í
íslensk fangelsi væri gott innlegg
í slíka stefnumótun.
Verknám mikilvægur
þáttur í betrun
PI
PA
R\
TB
W
A
•
S
ÍA
•
14
4
6
50
jonogoskar.is Sími 5524910 Laugavegi 61 Kringlan Smáralind
➜ Bendir umboðs-
maður á í skýrslu-
drögum sínum að
nám geti verið mikil-
vægur þáttur í endur-
hæfi ngu fanga.
Save the Children á Íslandi
MENNTUN
Baldvin Ringsted
kennslustjóri
Tækni sviðs VMA
➜ Að ljúka á tilskildum
tíma táknar líklega að
nemandinn sé 20 ára þegar
hann útskrifast sem stúdent
á Íslandi.
MENNTUN
Guðmundur Ingi
Þóroddsson
formaður AF-
STÖÐU, félags
fanga og annarra
áhugamanna um
bætt fangelsismál
og betrun