Fréttatíminn - 13.11.2015, Blaðsíða 24

– G Ó Ð U R Á B R A U Ð –
Í S L E N S K U R
GÓÐOSTUR
E ftir að foreldrar Matthíasar skildu í kjölfar þess að yngsta barn þeirra lést var
Matthíasi og Ómari bróður hans
komið fyrir hjá ömmu sinni og afa.
En einn daginn kemur mamma.
Við tökum strax eftir því að hún
fer ekki úr kápunni þótt hún eigi
að heita komin inn í stofuna hjá
ömmu Langholts. Það er býsna
óvenjulegt.
Hún kastar stuttaralegri kveðju
á mömmu sína í prjónastólnum
en biður okkur svo að fylgja sér
inn í eldhús. Þar setur hún okkur
niður á kolla tvo og sest svo sjálf á
borðsendann. Það er talsverður asi
á henni, en um leið virðist hún vera
nokkuð smeyk til augnanna.
Og því líður einhver stund.
Á meðan horfum við á hana hug-
fangnir. Engu andliti höfum við
tengst jafn sterkt í lífi okkar. Öll
fegurðin ríkir þarna ennþá.
En við finnum það strax að
ásjónan orkar mun veiklulegri en
áður; allt að því mæðulega horfir
hún yfir brúnir okkar og enni og
kiprar næstum vandræðalega á sér
ómálaðar varirnar um stund uns
hún segir okkur í hálfum hljóðum
að hún sé að flytja með nýja mann-
inum til Ameríku.
Það er varla að við heyrum hvað
hún segir því kápan hefur dregist
til á kviðnum þar sem hún situr
gegnt okkur bræðrum. Við heyrum
ekki neitt sem hún segir, en sjáum
þeim mun betur að mamma okkar
er ólétt.
Ólétt!
Heyriði ekki hvað ég segi! Heyr-
iði ekkert!
Við könnumst vel við röddina.
Hún brýnir raustina eins og
stundum áður og sveipar um leið
að sér kápunni svo við lítum sem
snöggvast upp á afsakandi andlit
hennar. Það hefur þrútnað af ein-
hverjum innibyrgðum efa ...
Það getur verið að ég sjái ykkur
ekki næstu árin, já örugglega ekki
í einhvern tíma, segir hún svo þurr-
um rómi að það skrjáfar næstum í
hverju orði.
Það er sem okkur báðum finn-
ist við vera staddir aftur austur í
Fagranesi, lokaðir inni í kyrrstæðu
tímaglasi og heyrum ekki fyrir
bragðið hvað hún er að segja fyrir
geðshræringunni.
... ekki næstu árin ...
En svo kastar hún aftur kveðju á
mömmu sína, kerrir hnakkann og
gengur niður tröppurnar. Bróðir
minn kemur ekki upp orði og ég
raunar ekki heldur, en ég fylgi
honum ósjálfrátt eftir niður á gang-
stéttina framan við daunillu efna-
laugina þar sem við horfum á eftir
mömmu okkar ganga rösklega út í
biðskýli.
Þegar strætó kemur niður göt-
una hlaupum við hugsunarlaust af
stað.
En við erum of seinir.
Hún snarar sér upp í vagninn
sem heldur strax af stað út á Lang-
holtsveginn á sívaxandi hraða, en
við tökum á rás, reynum að hlaupa
eitthvað áleiðis ...
Mamma! Mamma!
Við öskrum þessi orð af öllum
okkar lífs og sálar kröftum. Það
er eins og við séum komnir aftur
á litlu þríhjólin okkar austur við
Hólmsá en finnum ekki fótstigin.
Mamma! Mamma!
Og vagninn hverfur fyrir horn.
Eftir stendur Esjan úti á móskuleg-
um Sundunum, áþekk skvapholda
skessu sem rekur kryppuna upp
í loft.
Hún hefur aldrei verið jafn ljót.
Morðingi og forseti
Þegar æskuárunum lauk flutti
Matthías til Bandaríkjanna. Óþolið
og ævintýraþráin var mikil og fór
hann víða um heim. Á tímabili bjó
hann ásamt þáverandi eiginkonu
sinni Cathy á Havaí þar sem Cathy
starfaði sem hjúkrunarfræðingur.
Á vinnustaðnum hennar kynnist
Frá Langholtsvegi í
glæpahverfi Springfield
Í Munaðarleysingjanum segir Sigmundur Ernir Rúnarsson sögu
Matthíasar Bergssonar. Lífssaga Matthíasar spannar allt frá
dvöl á munaðarleysingjaheimili í Reykjavík á sjötta áratugnum
til hörkulegrar herþjálfunar fyrir stríðið í Víetnam og daglegs
lífs í glæpahverfi í miðríkjum Bandaríkjanna. Í veraldarvolkinu
tókst Matthías á við ótrúlegustu verkefni en sökk að lokum til
botns í óreglu, niðurlægingu og eymd. Honum tókst að rífa sig
upp úr ömurleikanum og tók stefnuna heim til Íslands – þar sem
hann vissi af æskuástinni sinni.
ég ótal mörgu fólki af allra þjóða
uppruna, ekki síst þegar starfsfólk-
ið gerir sér dagamun og slær upp
heljarinnar veislu niðri á strönd og
grefur villisvín í glóðarfyllta jörðu
og etur taró-rótina með fingrum
sínum eins og siður er á eynni.
Þessi þjóðarréttur, sem loau heitir,
er merkilegur fyrir þær sakir
að hans er alltaf neytt á eins árs
afmæli barnanna á Havaí, en það
þykir vera merkilegasti afmælis-
dagurinn í lífi eyjarskeggja, enda
til marks um að barnið muni lifa
frumbernskuna af, sem hefur víst
ekki alltaf verið sjálfgefið í áranna
rás. Mér verður litið á gildnandi
kviðinn á Cathy minni þegar við
stýfum þennan undurgóða rétt úr
hnefa í fjörunni fyrir neðan Kailua-
bæ, en til borðs með okkur eru
hjón sem við eigum eftir að kynn-
ast nokkuð næstu mánuðina þótt
óneitanlega séu þau jafn sérstök
í útliti og þau virðast undarleg í
háttum; konan mjög fálát og þögul
en svo nauðalík henni Yoko Ono
að mann rekur nánast í rogastans
að sitja þétt við hliðina á henni.
En hún gefur okkur aldrei upp
nafn sitt, ólíkt manni hennar sem
sleppir ekki hendinni af konu sinni
og virðist vera álíka afbrýðisamur
í sál sinni og hann er flóttalegur til
augnanna. Hann kveðst heita Mark
David Chapman, er jafnaldri okkar
Cathyar og starfar þessi árin sem
aðstoðarmaður hjúkrunarkvenn-
anna inni á spítalanum í bænum á
milli þess sem hann liggur heima
í einhverri ólukkulegri depurð og
hugsýki sem okkur Cathy er sagt
að angri hann af og til.
Réttu ári seinna fréttum við af
honum í New York. Og raunar
heimsbyggðin öll. Hann myrðir
John Lennon fyrir utan Dakota-
bygginguna á Manhattan. Eftir
stendur Yoko Ono, ekkja á fimm-
tugsaldri. (…)
Í íbúðinni við hliðina á okkur
búa roskin hjón að nafni Madelyn
og Stanley ásamt fjölskyldu sinni
sem reynist okkur einstaklega
vel, enda allt saman vandað fólk
og vel innrætt. Það á eftir að láta
að sér kveða í heimsmálunum,
einkum og sér í lagi þetta tvítuga
barnabarn þeirra sem við sjáum
stundum bregða fyrir á ganginum
þótt það sé komið í framhaldsnám
í Los Angeles þegar hér er komið
sögu. Þetta er mjósleginn strákur
með stórt og mikið bros og einnig
svo fagurlega gullna húð að við
bleika fólkið getum ekki annað en
öfundað hann undir sterkri sólu
Kyrrahafsins. Hann heitir Barack
Obama.
Bræður í glæpahverfi
Þegar Ómar, bróðir Matthíasar,
veikist alvarlega flytur Matthías
til hans til Springfield, Missouri
til að annast um hann. Þar átti
Matthías eftir að búa í mörg ár með
sjúkum bróður sínum í ömurlegum
veruleika.
Það gerist stundum úti á rúmsjó
þegar maður fellur fyrir borð að
sá sem kastar sér á eftir honum
dregst með honum niður í djúpið.
Þá hefur sá sem á undan fór læst
sig svo kirfilega um skrokkinn á
bjargvætti sínum að hann getur
hvorki hjálpað sjálfum sér né
hinum.
Á þennan veg líður mér þegar
tímar líða fram í litla húsinu
okkar Ómars í glæpahverfinu í
Springfield. Mér finnst ég vera
að drukkna í örmunum á bróður
mínum.
Ég hef enga fasta vinnu svo árum
skiptir. Hangi mestan part í ein-
hverju reiðileysi heima hjá Ómari
sem er sífellt staðráðnari í að drepa
sig á drykkju og dópi. Ég kemst þó
á stundum í einhver tímabundin
verkefni í og við borgina, vinn um
tíma í stóru kalkúnasláturhúsi,
sem er ekkert annað en ömurleg
færibandsvinna, þríf á tímabili gólf-
teppi að næturlagi hjá virðulegri
veitingahúsakeðju, sem fyllir mig
friði um hríð, eða tek að mér að
reisa burðarvirki fyrir hlöður úti í
sveitunum í kring með einum vina
Ómars, Steve karlinum Bench,
sem er í mínum augum bandaríska
útgáfan af Steini í Vatnagarði,
vinnusamur, vænn og geðgóður
þótt hann reyki svera vindla í stað-
inn fyrir stertinn.
En smám saman fækkar þessum
verkefnum. Og ég dregst einhvern
veginn meira inn í sollinn í kring-
um 1214 Johnston Avenue.
Ég mara að því er virðist í hálfu
kafi.
Og á mér tæpast bjargarvon.
Skrautlegir félagar
Kannski er það uppgjöf Ómars sem
veldur þessu vonleysi mínu. Ef til
vill er það skyndilegur móðurmiss-
irinn sem dregur smám saman úr
mér máttinn. Og hugsanlega finnst
mér ég hafa að einhverju leyti tap-
að fyrir sjálfum mér eftir að upp úr
sambandi okkar Cathyar slitnaði.
Ég er eins og hvert annað rekald
– og kunningjahópurinn er ef til
vill til marks um það hvað ég hef
hrakist langt af leið. Allt það mikla
persónugallerí er í sannleika sagt
með miklum ólíkindum. Þríbura-
bræðurnir Tony, Ed og Jessy fara
þar fremstir í flokki, fæddir af-
brotamenn og fingralangir með
afbrigðum, undarlega tómir til and-
litsins, slánalegir í vexti og tala það
óskiljanlegasta hrognamál sem ég
hef heyrt á allri minni ævi, hafa að
sögn aldrei gengið í skóla og eru
svo stoltir af því að þeir tönnlast
á því í hvert sinn sem þeir finna
ekki hugsunum sínum orð – og það
gerist iðulega.
Þríburarnir eru eins og drjúgur
hluti íbúanna í Missouri, af þriðju
kynslóð atvinnuleysingja sem líta
á fangelsin öll í fylkinu sem hvern
annan húsakost og eru í rauninni
ekki alveg vissir um það hvorum
megin tukthúsveggjanna þeim
líður betur. Utan þeirra sérhæfa
þeir sig í að stela loftpúðum úr bíl-
um og er þar komin eina fagþekk-
ing þeirra í lífinu. Þeir vita sem
er að nýir púðar eru ekki ókeypis
heldur kosta upp undir þúsund
dali stykkið – og með því að rupla
svona fjórum eða fimm á dag eru
þeir nokkuð öruggir með að hafa
að kveldi eina 200 dali hver í rass-
vasanum. Þá er slegið upp veislu í
bakgarðinum í Johnston Avenue og
drukkið ótæpilega af einhverjum
iðnaðarbjór milli þess sem nagað
er utan af heilu haugunum af vel
grilluðum rifjum.
Ef ég sé þeim ekki bregða fyrir
í dágóðan tíma í hverfinu þykist
ég vita að þeir séu aftur komnir í
steininn sem er þeirra annað heim-
ili í lífinu. En þá dúkka jafnan upp
einhverjir aðrir gaurar á borð við
feðgana Harris og Trevor sem eru
öllu afkastameiri þjófar en hinir
vitgrönnu og flónsku þríburar.
Feðgarnir eru eins klárir og þeir
eru útsjónarsamir við að verða sér
úti um hráefni í eiturlyfjafram-
leiðslu sína. Ef þeir stíga fæti inn á
heimili okkar Ómars er vitað mál
að þeir stinga inn á sig öllum þeim
töflum sem þeir koma auga á, en
aðalstarfinn er þó úti í verslunar-
hverfunum þar sem fagþekking
þeirra nýtur sín hvað best, enda er
sérgrein þeirra að hnupla kveftöfl-
um úr hillum apótekanna eða lyfja-
deildum matvörubúðanna, en þær
eru að sögn eitthvert besta stöffið í
þeirra hættulega en gróðavænlega
heimilisiðnaði.
Í herþjálfun fyrir Víetnam 1969.
Á stangveiðum við Havaí 1978.
Matthías árið 2012, eftir dvölina í
Springfield Missouri.
24 bækur Helgin 13.-15. nóvember 2015