Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2011, Qupperneq 30

Náttúrufræðingurinn - 2011, Qupperneq 30
Náttúrufræðingurinn 82 Ár líffræðilegrar fjölbreytni 2010: Ráðstefna um íslenskar rannsóknir Náttúrufræðingurinn 81 (2), bls. 82–84, 2011 Fréttapistill 
 S ameinuðu þjóðirnar helguðu árið 2010 líffræðilegri fjöl-breytni (International year of biodiversity) og var markmiðið að vekja athygli á því að sífellt hraðar dregur úr fjölbreytileika lífríkisins í heiminum og að auka þarf skilning almennings og stjórnvalda á þeim ógnum sem steðja að líffræðilegri fjölbreytni, fá þau til að skilja alvar- leika málsins og hvetja þau til aðgerða. Þessu máli þarf að leggja lið á margvíslegum sviðum alþjóða- samfélagsins, en til að árangur náist verður að byggja á þekkingu. Ábyrgð vísindamanna er því mikil. Af þessu tilefni efndu nýstofnað Vistfræðifélag Íslands og Líffræði- félagið til ráðstefnu um rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni hér á landi þann 27. nóvember 2010. Ráðstefnan var vel sótt og spann- aði vítt svið varðandi búsvæði (sjó, ferskvatn, land), lífverur (hryggleys- ingja, fiska, fugla, spendýr, sveppi, fléttur, þörunga, mosa og háplöntur), og fjallaði um erfðabreytileika, stofna, tegundir og vistkerfi. Ástþór Gíslason frá Hafrannsóknastofn- uninni flutti inngangserindi þar sem hann fjallaði m.a. almennt um líffræðilega fjölbreytni, þýðingu hennar og varðveislugildi. Á eftir fylgdu sextán styttri erindi og kynnt voru sautján veggspjöld. Höfundar erinda og veggspjalda voru alls rúmlega 60, frá þrettán innlendum stofnunum og rannsóknasetrum auk nokkurra erlendra stofnana. Það var spennandi að leiða þessa rannsóknafjölbreytni saman og ánægjulegt að sjá hvað íslenskir rannsóknahópar nálgast líffræðilega fjölbreytni á margvíslegan hátt. Hér verður fyrst gerð stuttlega grein fyrir hugtakinu líffræðileg fjölbreytni og síðan dregið saman það helsta sem kynnt var á ráðstefnunni, en ágrip erinda og veggspjalda má nálgast á vefsíðu Vistfræðifélagsins (http:// vistis.is/2010/11/21/radstefna-um- liffraedilega-fjolbreytni-2010/). Hvað er líffræðileg fjölbreytni? Alþjóðlegi samningurinn um líf- fræðilega fjölbreytni (Convention on Biological Diversity, http://www. cbd.int/), sem kenndur er við Ríó, er í vörslu aðalframkvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna. Samkvæmt samningnum er hugtakið skilgreint sem „breytileiki meðal lífvera frá öllum uppsprettum, þar með talin meðal annars vistkerfi á landi, í sjó og vötnum og þau vistfræðilegu kerfi sem þær eru hluti af: þetta nær til fjölbreytni innan tegunda, milli tegunda og í vistkerfum“. Hugtakið nær með öðrum orðum til alls breytileika lífs á öllum skipu- lagsstigum (e. levels of integration) þess. Sumum kann að þykja það erfitt í notkun vegna þess hve víð- feðmt það er, en þá má einnig benda á nytsemi þess að hafa eitt hugtak yfir svo margslungið fyrirbæri. Það getur hins vegar reynst vandasamt að nota svona víðfeðmt hugtak rétt í umræðunni og því mikilvægt að tilgreina nánar hvað verið er að fjalla um ef einungis er ætlunin að fjalla um hluta fjölbreytninnar, t.d. tegundafjölbreytni. Ef það er ekki gert getur umræðan virkað ruglings- leg og ómarkviss. Á ensku hefur hugtakið „bio- logical diversity“ verið stytt niður í „biodiversity“. Á sama hátt mætti stytta íslenska hugtakið í „lífbreyti- leiki“ eins og Snorri Baldursson hefur lagt til, en hann starfaði lengi við samninginn fyrir Íslands hönd og leyfi ég mér að nota þessa stytt- ingu hér eftir. Maðurinn er órjúfandi hluti lífbreytileika og fullyrða má að mannkynið byggir afkomu sína á þjónustu vistkerfa, en grunnur þeirrar þjónustu er einmitt fjöl- breytileiki þess lífs sem myndar byggingareiningar vistkerfanna. Þjónusta vistkerfa snertir beint eða óbeint heilsufar og vellíðan, fæðu, orku og efnahagslega afkomu. Sér- staða mannsins er hins vegar sú að hann hefur bæði vald til að vernda og eyða lífbreytileika. Nú eru það athafnir mannsins sem eru helsta ógnin við lífbreytileika og má því segja að mannkynið grafi smám saman undan eigin tilveru hér á jörð ef ekki verður gripið í taumana. Eyðing búsvæða er alvarlegasta ógnin nú um stundir og ágengar framandi tegundir, sem eru vaxandi vandamál, koma þar fast á eftir. Allar verndaraðgerðir verða að grundvallast á þekkingu á byggingu og starfsemi lífríkisins, en þar er enn margt óunnið. Ísland er aðili að Samningnum um líffræðilega fjölbreytni og hefur því skuldbundið sig til að vinna að markmiðum hans og einstaka ákvæðum. Eins og bent var á í upphafi er þekking á byggingu og starfsemi lífríkisins forsenda árangursríkra aðgerða til verndunar lífbreytileika og í samræmi við það kveður samningurinn á um að auka eigi rannsóknir og vöktun á lífbreytileika. Náttúrufræðistofnun Íslands hefur lögum samkvæmt það hlutverk að skrá tegundir og vakta náttúru landsins, en vísindasam- félagið í heild er einnig kallað til ábyrgðar, einkum á því sem varðar skilning á tilurð líffræðilegrar fjöl- breytni og starfsemi lífríkisins. 81_2#profork070711.indd 82 7/8/11 7:41:45 AM

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.