Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2011, Blaðsíða 32

Náttúrufræðingurinn - 2011, Blaðsíða 32
Náttúrufræðingurinn 84 Guðríðar Gyðu Eyjólfsdóttur á sveppum í greninálabreiðum, sem kynntar voru á veggspjöldum, gáfu innsýn í tegundafjölbreytni á öllu smærri og sérhæfðari kvarða, sem í báðum tilvikum hefur mikil áhrif í stærra samhengi. Flokkunarfræði (e. systematics) er afar mikilvæg fræðigrein sem veitir okkur yfirlit yfir tegundafjölbreytni og leitast við að skilja skyldleika tegunda og þróunarsögu. Eins og kom fram hér á undan er enn verið að uppgötva og lýsa nýjum teg- undum og er sífellt verið að endur- skoða flokkun lífvera í ljósi nýrra aðferða við skyldleikarannsóknir. Erindi Starra Heiðmarssonar um svertuætt (Verrucariaceae) gaf góða innsýn í þær rannsóknir. Tegundir eru hins vegar hvorki staðlaðar mælieiningar né einu mælieiningar lífbreytileika. Breytileiki innan tegunda og tegundamyndun Það getur oft reynst erfitt að aðgreina mismunandi tegundir því innan tegundar getur leynst geysi- mikill breytileiki. Þetta á ekki síst við hið unga lífríki norðurslóða, sem er í hraðri mótun eftir rask jökla sem þar gengu ítrekað yfir á jökulskeiðum ísaldar. Þetta var inn- tak nokkurra erinda og veggspjalda ráðstefnunnar. Snæbjörn Pálsson fjallaði um hvernig skýra má mis- munandi erfðabreytileika í stofnum ólíkra tegunda út frá sögu landnáms, líflandafræði og möguleika tegunda til kynblöndunar. Í erindi sínu kom Skúli Skúlason inn á sama þema og vakti jafnframt athygli á mikil- vægi þess að þekkja ýmsa vist- og þróunarfræðilega ferla til að vernda lífbreytileika. Bjarni K. Kristjánsson fylgdi þessu eftir í umfjöllun sinni um mikilvægi vistfræði fyrir þróun og tegundamyndun, ferli sem er í fullum gangi nú sem fyrr. Stöðuvötn hér á landi skapa ein- stakar aðstæður til að skoða vist- og þróunarfræðilega ferla og má líta á þau sem náttúrulega tilraun þar sem stofnar sömu tegundar hafa verið einangraðir hver frá öðrum í mislangan tíma. Tvær tegundir ferskvatnsfiska, bleikja og hornsíli, hafa reynst einstaklega heppilegar til að svara spurningum sem varða aðlögun að búsvæðum og tegunda- myndun. Auk erinda þeirra Skúla og Bjarna gerðu Kalina Kapralova og Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir þessu góð skil í erindum sínum. Einnig voru rannsóknir tengdar erfða- breytileika bleikjunnar kynntar á veggspjöldum þeirra Ragnars Óla Vilmundarsonar og félaga og Sigrúnar Reynisdóttur og félaga. Erfðabreytileiki og þróun lífvera í hafinu er einnig rannsóknarverk- efni öflugra rannsóknahópa hér á landi. Hildur Magnúsdóttir og meðhöfundar kynntu rannsóknir á erfðabreytileika beitukóngs við Ísland og Færeyjar sem sýndu fram á talsverða aðgreiningu mismun- andi stofna. Óskar Sindri Gíslason og félagar kynntu rannsóknir á erfðabreytileika grjótkrabba sem er nýr landnemi við Íslandsstrendur, kominn hingað frá Norður-Ameríku, en mikill erfðabreytileiki landnema- stofnsins bendir til að hann sé mjög lífvænlegur hér við land. Þorskur- inn er e.t.v. okkar verðmætasti nytja- stofn. Ubaldo B. Hernandez og Einar Árnason kynntu rannsóknir á genaaðlögun þorsks að mismun- andi umhverfisþáttum. Manngerð vistkerfi og landgræðsla Með ræktun raskar maðurinn nátt- úrulegum vistkerfum og skapar ný og það er mikilvægt að skoða þessi manngerðu vistkerfi í ljósi lífbreytileika. Ásrún Elmarsdóttir kynnti niðurstöður umfangsmikils samvinnuverkefnis fimm stofnana sem nefnt var Skógvist, en mark- mið þess var m.a. að lýsa og bera saman tegundafjölbreytni ræktaðra og náttúrulegra skóga. Mikilvæg- ustu skilaboðin voru þau að ef meta á áhrif skógræktar á fjölda tegunda nægir ekki að skoða einn eða fáa lífveruhópa. Ragnhildur Sigurðar- dóttir gerði grein fyrir rannsóknum sem sýna að tvær tegundir inn- fluttra barrviða, rússalerki og stafaf- ura, hafa ólík en í báðum tilfellum mikil og óafturkræf áhrif á starfsemi vistkerfa. Þekking á áhrifum teg- undafjölbreytni á starfsemi vistkerfa er einnig mikilvæg við þróun sjálf- bærra ræktunarkerfa, en um það fjallaði Áslaug Helgadóttir. Eins og áður var getið er eyðing búsvæða nú ein helsta ógnin við líf- breytileika í heiminum. Hér á landi hefur Landgræðsla ríkisins gegnt lykilhlutverki í að stemma stigu við eyðingu gróðurs og hefur á síðari árum, í samstarfi við aðrar stofn- anir, í æ ríkara mæli einbeitt sér að endurheimt vistkerfa. Í erindi sínu gaf Guðmundur Halldórsson yfirlit yfir það starf. Hvati til frekari rann- sókna og samvinnu Sigurður Þráinsson ávarpaði ráð- stefnuna fyrir hönd umhverfisráð- herra. Hann flutti ráðstefnugestum fréttir af nýafstöðnum ársfundi aðild- arríkja samningsins um líffræðilega fjölbreytni, sem haldinn var í Nagoya í Japan. Þar náðist samkomulag um framkvæmd samningsins næstu tíu árin, sem felur meðal annars í sér að stefnt skuli að því að draga úr eyðingu búsvæða um 50–100%, að 15% laskaðra svæða verði endur- heimt og að verndarsvæði verði stækkuð þannig að þau nái yfir 17% þurrlendis og 10% hafsvæða. Þetta eru mjög góðar fréttir en jafn- framt felst í þessu mikil áskorun fyrir vísindamenn sem sinna rann- sóknum á þessu sviði. Ráðstefna Vistfræðifélagsins og Líffræðifélagsins tókst mjög vel, og má búast við því að hún hvetji til frekari rannsókna á lífbreytileika og aukinnar samvinnu íslenskra vís- indamanna. Ráðstefnan var styrkt af Umhverfisráðuneytinu og Gróco og færi ég þeim þakkir fyrir hönd skipulagsnefndar. Snæbjörn Pálsson og Ástþór Gíslason lásu yfir hand- ritið og kann ég þeim bestu þakkir fyrir. Ingibjörg Svala Jónsdóttir, formaður Vistfræðifélags Íslands 81_2#profork070711.indd 84 7/8/11 7:41:47 AM

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.