Náttúrufræðingurinn - 2011, Síða 38

Náttúrufræðingurinn
142
María Hildur Maack
Náttúrufræðingurinn 81 (3–4), bls. 142–152, 2011
Samfélagslegur viðbúnaður
við hnattrænni hlýnun
Aðlögun að veðurfarsbreytingum merkir að reynt er að bregðast við
afleiðingum hnattrænnar hlýnunar svo þær valdi sem minnstum skaða.
Fyrirbyggjandi aðgerð er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda eða
langvarandi bindingu þeirra. Í eftirfarandi grein, sem byggð er á skýrslum,
vísindagreinum og erindum á ráðstefnu í Stokkhólmi í nóvember 2010 um
aðlögun norrænna samfélaga að veðri á 21. öld, er gefin innsýn í afleiðingar
breytinganna út frá langtímaspám um þróun veðurfars í Norður-Evrópu.
Hér er þess freistað að byggja ofan á skýrslur náttúrufræðinga um afleiðingar
hlýnunar og fjallað um nokkrar samfélagslegar hliðar málsins. Þunginn af
viðbrögðum á hverjum stað mun lenda á hverju sveitarfélagi og því getur
vel upplýstur almenningur greitt fyrir farsælum lausnum. Tæpt verður á
viðbúnaði nágrannaþjóða á þessu sviði, minnst á aðgerðir hér á landi og
dregin fram nokkur dæmi sem sýna hve víðtækt efnið er. Tilgangurinn er
að vekja athygli á málefninu og stöðu samfélagslegrar aðlögunar á Íslandi,
einkum í ljósi þess ávinnings sem freistandi er að reyna að ná með sam-
vinnu norrænna þjóða gegn þessari náttúruvá. Greinin tengir þannig saman
almenna náttúrufræði og umhverfisstjórnun, og verður hér oftar minnst
á áætlanir og kostnað en algengt er í greinum um náttúrurannsóknir.
1. mynd. Íshellan á Norðurpólnum. – Ponds on the ocean. Ljósm./Photo: NASA/Goddard Space Flight Center/Kathryn Hansen, 12. júlí 2011.
kostnaðurinn sem fylgir nauðsyn-
legum aðgerðum til að fyrirbyggja
loftslagsbreytingar. Voru því stjórn-
völd um allan heim hvött til að
afstýra hlýnun þar sem afleiðingar
hennar yrðu komandi kynslóð enn
dýrkeyptari.
Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóð-
anna um loftslagsbreytingar (hér
eftir nefnd milliríkjanefnd SÞ eða
IPCC)2 hefur metið gögn og rann-
sóknir á gagnrýninn hátt og gefið
út vandað efni um merkjanlegar
og fyrirsjáanlegar breytingar vegna
hnattrænnar hlýnunar. Samkvæmt
niðurstöðum mismunandi hermi-
líkana og mismunandi spám um
aukningu á styrk gróðurhúsaloftteg-
unda í andrúmsloftinu á þessari öld
gæti meðlahitastig hækkað á bilinu
1,1–6,4°C. Á sömu forsendum er gert
ráð fyrir að sjávarstaða gæti hækkað
um 18 til 59 cm á sama tíma.2
Um sama leyti og Alþingi sam-
þykkti aðgerðaáætlun um að draga
úr losun gróðurhúsalofttegunda var
haldin ráðstefna í Stokkhólmi um
Inngangur
Árið 2006 kom út í Bretlandi skýrsla,
kennd við Nicholas Stern,1 sem
fjallaði um kostnað af því að stemma
stigu við loftslagsbreytingum vegna
hlýnunar lofthjúpsins samanborið
við núvirði kostnaðar sem hlýst
af afleiðingum þeirra. Niðurstaðan
var skýr: Það er miklu dýrara að
bíða aðgerðalaus; fyrirsjáanlegur
kostnaður vegna skemmda á mann-
virkjum og breytingar í lífkerfinu
sem mikilvægar atvinnugreinar
hvíla á, svo sem landbúnaður, ferða-
þjónusta og iðnaður, er meiri en
81_3-4_loka_271211.indd 142 12/28/11 9:14:11 AM