19. júní - 19.06.2007, Qupperneq 18

Gerður Steindórsdóttir varð
formaður Kvenréttindafélags
Íslands árið 1989. Hún er
íslenskufræðingur og kennir
íslensku í Flensborg í Hafnarfirði.

Hvernig var jafnréttisandinn í
þjóðfélaginu í þinni formennsku-
tíð?
„Þegar ég tók við formennsku var
kvennaáratugur Sameinuðu
þjóðanna 1975 – 1985 að baki
en hann hafði hleypt miklu lífi í
jafnréttisumræðuna, umræðu,
sem náði til allra kvenna. Á
þessum tíma trúðum við margar
að raunverulegt jafnrétti væri í
augsýn en í reynd varð þróunin í
jafnréttisátt hæg og tilviljana­
kennd. Kjörorð kvennaáratugar­
ins var háleitt; jafnrétti, fram­
þróun og friður.
Á þessum árum ógnaði víg­
búnaðarkapphlaupið allri heims­
byggðinni og konur voru áberandi
í friðarmálum. KRFÍ var í sam­
starfi við Friðarhreyfingu íslenskra
kvenna og önnur kvennasamtök.
Fengum við ástralskan lækni,
Helen Caldicott, hingað til lands
til að halda fyrirlestur um friðar­
mál og ræða við íslenska ráða­
menn. Mér er minnisstætt þegar
Helen kom í Höfða þar sem
leiðtogafundurinn hafði verið
haldinn 1986, leit inn í bað­
herbergið þar sem ráðgjafar
Reagans forseta höfðu haft af­
drep og sagði: „Að hugsa sér að
hér hafi örlög heimsins verið
ráðin.“
Annað mál sem var lengi eitt
aðalmál kvennahreyfingarinnar,
dagvistarmálin, voru einnig mikið
rædd á þessum tíma. Þá þótti
hvorki sjálfsagt né sjálfgefið að
börn væru í dagvistun. Heilsdags­
vist var nær eingöngu ætluð
Gerður Steindórsdóttir
Höfum mjög veika jafnréttis-
löggjöf sem þarf að styrkja
Viðtal: Hrund Hauksdóttir
börnum einstæðra foreldra og
námsmanna en önnur fengu vist
hálfan daginn. Þessi tilhögun olli
því að konur með ung börn unnu
hlutastörf eða þurftu að leita
annarra úrræða.“
Ef þú horfir til baka í dag – hverjir
hafa verið helstu ávinningar
kvenréttindabaráttunnar?
„Það hefur margt áunnist.
Menntun kvenna hefur stór­
aukist. Starfsval er hins vegar
hefðbundið og menntunin hefur
ekki fært konum þá kjarabót sem
þær væntu. Þá vil ég nefna lögin
um feðraorlof sem hafa haft mikil
og góð áhrif á viðhorf karla og
þátttöku þeirra í uppeldi barna
sinna. Kynjafræði eru nú kennd
við Háskóla Íslands en þau munu
styrkja vitund og þekkingu á
jafnréttismálum og efla rann­
sóknir, auk þess að vera hagnýt,
eins og t.d kunnátta í gerð jafn­
réttisáætlana. Ekki má gleyma
dagvistarmálunum því þar hefur
orðið gjörbreyting. Dagvistar­
heimili heita nú leikskólar og er
litið á þá sem fyrsta stig í skóla­
göngu barna.“
Hverju getum við bætt úr?
„Það er ótrúlega margt sem betur
mætti fara. Launabil kynjanna
hefur ekkert minnkað á síðustu
áratugum og er það mikið um­
hugsunar­ og undrunarefni.
Konur vinna umönnunar­ og
þjónustustörf sem eru lágt
launuð. Sýnir það verðmætamat
samfélagsins þótt slík störf séu
mærð á hátíðarstundum. Það
þarf því að endurmeta störf og
koma á nýju launakerfi. Oft hefur
verið rætt um leiðir og tilraunir
gerðar í þessa átt en þar er við
ramman reip að draga. Þá þarf
að fá karla inn í kvennastéttir
með markvissum aðgerðum.
Ágreiningur er um aðgang að
launaupplýsingum. Lilja Móses­
dóttir hagfræðingur sagði nýlega
á fundi að aðgerða væri þörf og
lagði áherslu á að sett yrðu töluleg
markmið til að minnka launabilið
á næstu fimm árum. Ég er henni
hjartanlega sammála. Einkageirinn
má ekki heldur vera undanþeginn
eftirliti. Það hefur einnig sýnt sig
að við höfum mjög veika jafn­
réttislöggjöf og hana þarf að
styrkja.“

Hvernig líst þér á hina ungu
feminista 21. aldarinnar?
„Mér líst ágætlega á þær. Margar
þeirra eru í háskólanámi og hafa
m.a. verið í kynjafræðum. Þær
eru skörulegar og reiðar yfir
ranglætinu í þjóðfélaginu, nota
bleikt og sýna oft stöðu kynjanna
með táknrænum athöfnum.
Markmið þeirra er að efla gagn­
rýna og femíniska umræðu á
öllum sviðum þjóðfélagsins og
þær taka á málefnum sem hafa
orðið áberandi eftir að múrinn féll
og frjálshyggjan fór eins og
stormsveipur um heiminn. Þar á
ég við klámvæðingu, mansal og
vændi. Andinn í samfélaginu er
þó ekkert sérstaklega hagstæður
jafnréttisbaráttunni en ungu
femínistarnir munu bera kyndil­
inn áfram – eins og raunar Kven­
réttindafélag Íslands hefur gert í
heila öld – hvernig sem vindar
blása.“
Á þessum tíma trúðum við margar að raunverulegt jafnrétti
væri í augsýn en í reynd varð þróunin í jafnréttisátt hæg
og tilviljanakennd.
Andinn í samfélaginu er þó ekkert sérstaklega hagstæður
jafnréttisbaráttunni en ungu femínistarnir munu bera kyndilinn
áfram – eins og raunar Kvenréttindafélag Íslands hefur
gert í heila öld - hvernig sem vindar blása.“
1