Són - 01.01.2006, Qupperneq 68

HJÖRTUR MARTEINSSON68
Hannes Pétursson hefur haldið því fram að rómantísku skáldin
íslensku hafi yfirleitt lagt sig eftir því að forðast notkun samlíkinga
í kveðskapnum.18 Þessa skoðun Hannesar má til sanns vegar færa
þegar hún er borin að kveðskapnum sem liggur þessum blöðum til
grundvallar. Yfirleitt ber meira á beinum myndrænum lýsingum í
sonnettunum þar sem brugðið er upp lýsandi mynd sem skáldin
leggja síðan til grundvallar frekari útfærslu. Orðfærið er að sömu
leyti fremur nærri venjulegu talmáli enda þótt einstaka skáld, eins og
Gísli Brynjúlfsson, hafi haft ríka tilhneigingu til að fyrna orðfæri sitt
í riti.
Hins vegar var ljóðstíll Jónasar Hallgrímssonar alla tíð lág-
stemmdur og laus við skrúðmælgi og hófleysi í notkun orðanna. Til
grundvallar í ljóðum Jónasar lá beiting hans á hinu hversdagslega
orðfæri. Myndmálið í ljóðum hans einkennist yfirleitt af einfaldleika
og fágun. Ljóðmál hans er yfirleitt auðskilið – léttleikandi og sam-
stillt. Þó á hann til að smíða myndir og líkingar sem nálgast að tor-
ræðni mörg nútímaljóð þar sem aðaláherslan liggur á því að vekja
með lesandanum grun eða tilfinningu fyrir hinu óútskýranlega og
ósegjanlega. Þessa sér þó ekki merki í hinum tveimur sonnettum
Jónasar.
Líklega er nokkur sannleikur í því fólginn að sum þeirra skálda,
sem á eftir Jónasi komu, hafi tamið sér háfleygan stíl sem á köflum
varð innantómur og ósamkvæmur lágstemmdu innihaldinu. Ljóst er
að sum skáldin á þessum blöðum grundvalla ljóð sín á innblæstrinum
og í þeim tilfellum hefði lengri yfirlega leitt til fágunar og dýpri
tjáningar. Hjá öðrum nær andinn aldrei því flugi sem þörf var á til að
ljá tjáningunni það andríki og seiðmagn sem fangaði huga lesandans
fullkomlega og vakti með honum tilfinningu fyrir hinu háleita og
göfuga í skáldskapnum. Enn kemur nafn Gísla Thorarensens upp í
hugann! Það reyndist nefnilega ekki alltaf auðvelt að fara eftir hinni
innibyggðu kröfu ljóðformsins að hefja hið röklega, markvissa og
djúpvitra á stall. Skáldskapur Matthíasar Jochumssonar kallast í sum-
um tilfellum á við þessa fullyrðingu og styrkir hana enda þótt
Matthíasi takist að stilla mjög strengi sína í átt að þýðleika og fegurð
í mörgum öðrum kvæðum sínum. Fleiri skáld eiga þó fyrrnefnda
glósu miklu fremur skilda en Matthías, enda mönnum gjarnt að gera
18 Hannes Pétursson (1964:159).