Són - 01.01.2006, Side 76

HJÖRTUR MARTEINSSON76
Jónasar, Nú rís um aldir árið hvurt um sig, eiga sér hins vegar engar
hliðstæður í öðrum sonnettum íslenskra skálda á tímabilinu 1844–
1919. Hins hefur ekki verið getið að rammarímið, eða klofarímið,
ABBA, kom í fyrsta sinn fyrir í íslenskum kveðskap í títtnefndri sonn-
ettu Jónasar Ég bið að heilsa.
Þegar augum er rennt yfir ofanritaða töflu er aðeins að finna eina
sonnettu sem hlítir rímskipan hinnar hefðbundnu ensku gerðar, sem
jafnan er kennd við Shakespeare, með ríminu abab/cdcd/efef/gg. Þar
er um að ræða sonnettuna Hugarburðir eftir Steingrím Thorsteinsson.
Í sonnettunni Skrifað í albúm fetar Sigfús Benedict Benedictsson ekki
nema að hálfu leyti sömu slóð og Steingrímur – reyndar – þar sem
hann blandar saman hinni ítölsku og ensku gerð sonnettunnar svo
útkoman verður dálítið framandi. Hið sama gerir Jón Runólfsson árið
1910 í sonnettu sinni sem hann orti undir nafni skólabarna til ástsæls
barnakennara, ungfrúar O. S. Sveinsson, í skógargildi sem hún hélt
skólabörnum sínum að skilnaði, 1. júní sama ár, við Íslendingafljót.20
Tafla 2 sýnir svo ekki verður um villst að íslensk skáld gera fáar
tilraunir með að fækka rímhljómum í sonnettum sínum. Orsök þessa
byggist sennilega á því hversu fáar sonnettur íslensku skáldin ortu um
sína daga. Sérhver sonnetta varð í huga þeirra að þjóna tilgangi hins
óbrotagjarna minnisvarða í túni Braga. Tafla 3, sem hér fer á eftir,
sýnir fjölda rímhljóma í sonnettum dæmasafnsins:
AB 2 ABCDE 54
ABC 1 ABCDEF 21
ABCD 16 ABCDEF 21
SAMTALS 118
Tafla 3
Rímhljómarnir fimm, úr hinni fornhelgu ítölsku sonnettu, koma fyrir
í tæplega helmingi íslenskra sonnetta. Festan er hér alls ráðandi. Sá
sem fyrstur fækkar rímhljómum sonnettunnar var Þorsteinn Þor-
steinsson. Í Sónháttum hans er að finna sonnetturnar Innsta röddin og
Kólnuð vinátta sem hvor um sig ber tvo rímhljóma. Í reynd leiðir slík
útfærsla til þess að hlutar sonnettunnar verða einn í stað tveggja. Innsta
röddin lítur þannig út:
20 Jón Runólfsson (1924:42).