Són - 01.01.2006, Side 92

JÓN SIGURÐSSON92
Mjólkurfélagi Reykjavíkur og Sláturfélagi Suðurlands um langt skeið
og honum féll alls ekki við allar þær skipulagshugmyndir og róttæku
tillögur sem snertu landbúnaðinn og hrundið var í framkvæmd þegar
leið á 4. áratuginn. Hann mun hafa reikað nokkuð í afstöðu sinni
þegar að Nýsköpunarstjórninni kom en hann var henni mjög and-
snúinn að vonum.
En hann kennir líka til undan þeirri atburðarás sem varð til þess
að hann fluttist brott af bújörðinni í Kollafirði. Áður höfðu aðstæður,
bæði í atvinnumálum og fjölskyldulífi hans sjálfs, orðið til þess að
hann missti eignarhald á jörðinni í hendur ríkisins eftir að hafa neyðst
til að leita aðstoðar hjá Kreppulánasjóði. Þetta hefur gengið honum
mjög nærri hjarta. Hann var aldrei efnamaður og mun hafa gengið
nærri fjárhag sínum til að eignast jörðina en þegar kreppan skellur á
gat hann ekki varist. Hann missir eignarhaldið þótt hann hafi haldið
erfðafestu og eign á mannvirkjum og þegar hér er komið sögu var
heilsunni tekið að hraka og hann brá búi árið 1943. Það skipti hann
miklu máli að jörðin hélst í fjölskyldunni.
Í æsku hafði hann áhuga á námi í íslenskum fræðum og bókmennt-
um en eftir að hann tók út þroska gat hann ekki hugsað sér að vera
eða verða neitt annað en bóndi. Það var honum bæði ljúft og skylt að
taka við erfðabúi og skila því áfram til erfingja. En efnahagslegur ósig-
ur varð honum persónulegt áfall og í kvæðum og vísum reynir hann
alls ekki að fela þetta á neinn hátt. Vonbrigði hans, stundum gremja
og alltaf einlæg sorg yfir þessu, koma víða fram og eru sterkur þráður
í skáldskap hans, ekki síst þegar líður á. Víða er yfirbragð kvæða hans
þunglyndislegt og fullt af trega og sums staðar gremju yfir þessu öllu.
Í þessu er Kolbeinn Högnason líka merkilegur fulltrúi þeirra tíða sem
hann lifði og þeirra kennda sem mótuðu heilar kynslóðir Íslendinga
á 20. öldinni.
Einhver atvik í þessari atburðarás verða til þess að hann minnist í
kvæðum og vísum aftur og aftur á heiðarleika og svik, heilindi og
lygi, einlægni og yfirdrepsskap. Eitthvað liggur þessum orðum að
baki sem hefur algerlega brennt sig inn í vitund hans. Nú verður ekki
skorið úr um þetta en tvennt mætti álykta. Annars vegar er vitað að
honum gramdist margt í stefnu og framkvæmdum fyrri samherja
þegar leið á 4. áratuginn og ríkisstjórnin (stjórn hinna vinnandi
stétta) lét til sín taka í málefnum landbúnaðarins. Hins vegar er vitað
að hann lenti í málaferlum við nágranna út af landamerkjum við læk
og var málflutningur hans um landamerki ekki tekinn gildur fyrir