Són - 01.01.2012, Blaðsíða 18

18 Gunnar Skarphéðinsson
Í tíunda erindi er eins og leynd saga liggi að baki. Þegar tveir menn
deila vill hvorugur kannast við að hafa átt upptökin. Hverjum og
einum þykir sitt eigið mein sárast og finnur mest til með sjálfum sér.
Skáldið vísar hér ef til vill til þess hvernig fór í ástamálunum en þó
gæti allt eins verið átt við hvers kyns ágreining manna á milli því að
ekkert efnisatriði bendir til ákveðinna deilumála öðrum fremur.
Í ellefta erindi kemur stefið fyrir í fyrsta sinn. Skáldið gerir grín að
sjálfu sér þegar það segist verða að hafa stef í kvæðinu ella mun það þykja
þula! Ekkert er hér sérstakt nema vitaskuld ástarþrengingar skáldsins
sjálfs og Haralds konungs sem væntanlega mynda hliðstæðu. Finnan
hafði ært Harald og slíkt hið sama hefur komið fyrir skáldið og raunar
ýmsa fleiri nú!
Í tólfta erindi brýnir skáldið fyrir mönnum í fyrstu fjórum
hendingunum að sýna gætni eða varúð á ýmsum sviðum. Hugsanlegt
er að tengja þessar ljóðlínur því sem næst er sagt á undan um deiluefni
manna á milli og efni stefsins. Hér kemur fyrir málsháttur sem einnig er
í orðskviðahætti Snorra í Háttatali, þ.e. í 26. vísu: vex hver af gengi. En hann er
þannig í M: Göfgast mætti af gengi hver. Þetta er athyglisvert fyrir þá sök að
Snorri kallar háttinn þessu nafni og sýnir þar dæmi um fjóra málshætti
í jöfnu vísuorðunum. Möbius37 bendir á að hátturinn fái nafn af efninu
(orðs kviðunum) en ekki forminu eins og vísurnar sem standa næst á undan
og á eftir þessari, þ.e. nr. 25 tilsagt og nr. 27 álagsháttr. Orðskviðaháttur
virðist ekki koma fyrir í Háttalykli inum forna eftir þá Rögnvald Kala og
Hall Þórarinsson en ekki er ljóst hvort Snorri er upphafsmaður þessa
bragarháttar. Þess ber að geta að meðferð málsháttanna er talsvert
önnur í Háttatali en í M, þar sem fjórir málshættir eru teknir óbreyttir
upp, en í M er það með ýmsu móti hversu margir málshættir eru í hverju
erindi og mjög oft er þar vikið frá hefðbundinni orðaröð til þess að fá
málshættina til að falla að hrynjandi og brag.
Átjánda erindi er merkilegt því að þar nefnir skáldið nafn ástkonu sinn-
ar. Lesandanum kemur einnig í hug að hægt sé að lesa hér, eins og víðar
í kvæðinu, leynda sögu að baki málsháttunum. Erindið er þannig í heild:
Efnum þykir best að búa.
Brögðótt reyndist gemlu fúa.
Margar kunni hún slægðir sér,
svo nökkvi gafst Rannveig mér.
37 Málsháttakvæði (1873:17).