Són - 01.01.2012, Side 23

„Yggjar bjór hver eiga myni, ósýnt þykir lýða kyni“ 23
allt, þvít oss hefr vélta,
Óðinn, þats hét góðu.
Skaut, sás skrökmál flýtir,
skilk, hvat gramr mun vilja,
Gautr unni sér sleitu – ,
slœgr jarl við mér bœgi.
Magnús Finnbogason lætur þess getið þegar hann skýrir þessa vísu í
Sturlunguútgáfunni 1946 að nafnið Gizurr sé einnig Óðinsheiti en auk
þess kunni skáldið að hafa séð ýmislegt svipað í skapgerð þeirra Gizur -
ar Þorvaldssonar og Óðins.50 Hægt er að taka undir það en lýsing Giss-
urar í Sturlungu sýnir okkur harðsnúinn og býsna kaldrifjaðan mann. Í
vísunni talar Sturla um Gissur, og nefnir hann Óðinsnöfnum, en í M
á höfundurinn hugsanlega við Gissur sjálfan Þorvaldsson en lætur sem
hann nefni Óðin sjálfan með þessu Óðinsheiti, þ.e. Gissur. Tvíræðnin í
lausavísu Snorra og í M er því af líkum toga. Lokakafli Skáldskapar mála í
Eddu fjallar um að yrkja fólgið eða ofljóst. Þar segir meðal annars: „Læti er
tvennt. Læti heitir r†dd, læti heitir œði, ok œði er ok ólund. Reiði er ok
tvíkennt. Reiði heitir þat er maðr er í illum hug, reiði heitir ok fargervi
skips eða hross. Far er ok tvíkennt. Fár er reiði, far er skip. Þvílík orðt†k
hafa menn mj†k til þess að yrkja fólgit, ok er þat kallat mj†k ofljóst.“51
Orðaleikir af ýmsu tagi voru vel þekktir á miðöldum og koma víða fyrir
í alls kyns samböndum, til dæmis gátum og kenn ingum, yfirskotseiðum
eða sýndareiðum og skáldskap.52
Nafnið Gissur hefur aldrei verið algengt en þó vel þekkt þar sem
það var borið af mönnum af ætt Mosfellinga og seinna Haukdæla. Þar
þekkjum við best Gissur hvíta, Gissur biskup Ísleifsson og svo seinna
Gissur jarl. Uppruni nafnsins mun ekki ljós. En í Sturlungu segir svo um
nafn Gissurar Ísleifssonar: „En þat var nafn hans rétt, at hann hét Gis-
röðr. Svá sagði hann Ara presti.“53 Þetta er nú yfirleitt álitin röng skýring
á nafninu en ljóst má telja að menn hafi almennt á 13. öld gert sér grein
fyrir að hér var um eitt af fjölmörgum heitum Óðins að ræða.
Í tuttugustu og fimmtu vísu er annað vísuorðið þannig: Fljóðin verða
að öldrum kjörin. Málshátturinn hefur verið skýrður þannig að átt sé
við að menn kjósi sér konur í ölveislum.54 Guðbrandi Vigfússyni kom
50 Sturlunga saga I (1946:607).
51 Edda Snorra Sturlusonar (1931:193).
52 Sjá t.d. um þetta efni ágætt yfirlit hjá Holtsmark (1956–1978, 12. b:670–672).
53 Sturlunga saga I (1946:58).
54 Málsháttakvæði (1873:39): „man wählt sich sein mädchen am trinktisch“.