Són - 01.01.2012, Side 55

Gagn, gæði og gömul vísa um Grímsey 55
vegleg eru hér venju höld / að vísu þau hinu helgu kvöld og vitjar söngva eyjar öld,
vísbendingar um að þessi hefð gæti verið „frá alda öðli“ alveg eins og
Jón Norðmann heldur fram í sinni lýsingu. Eins og Orri Vésteinsson
bendir á hefur Grímsey verið mjög þéttbýl miðað við önnur landsvæði
á Íslandi (á milli bæja var oft ekki nema 2–3 mínútur að fara) sem
hlýtur að hafa haft áhrif á hvernig samfélag þreifst þar.39 Þótt sex vikur
sjávar skildu Guðmund frá meginlandinu var hann ekki endilega ein-
angraðari að vetri til en í Sléttuhlíð, því Grímseyingar áttu auðveldara
með að sækja kirkju en víða á landi. Um leið gæti kirkjan hafa orðið
að e.k. samkomumiðstöð Grímseyinga og freistandi að ímynda sér að
skáldið Guðmundur hafi notið sín vel í slíku samfélagi – víst er að hann
orti mikið á Grímseyjarárum sínum, m.a. hjartnæma kveðju til sóknar-
barna sinna þegar hann yfirgaf eyjuna.
Annað mjög athylisvert við samanburð á þessum tveimur ritum er
að í eftirmælum sem Jón tók saman árið 1850 bætir hann allra síðast
við útskýringu á nafni á brunni einum í Grímsey:
Eitt sinn var vatnslaust á Grímsey; kom þar þá (eða var) bjarndýr
og sló með hramminum upp stein; kom þar upp vatn og var þar
gerður brunnur og kallaður Bjarnarbrunnur.40
Sagan eins og hún birtist hjá Jóni er keimlík frásögn Guðmundar um
birnuna og lindina og greinilegt að þessi þjóðsaga hefur varðveist í
meira en tvær aldir þegar Jón skrifar hana upp. Sömu söguna hlýtur
Guðmundur Erlendsson að hafa heyrt frá sóknarbörnum sínum í
Grímsey og þannig má líta á 17. og 18. erindi mansöngsins sem skrán-
ingu á viðurkenndum atburði í sögu Grímseyjar samkvæmt munnlegri
geymd – ekki skáldskap Guðmundar. Þótt skáldið fæddist ekki á öld
þjóðsagnasafnara bendir meðferð hans á þessari örnefnasögu til
þess að hann hafi sýnt meiri áhuga á munnlegri geymd alþýðunnar í
eyjunni en margur Grímseyjarprestur.
39 „Nábýlið í Grímsey hefur valdið því að dagleg samskipti eyjarskeggja hafa verið mun
meiri en algengt var í íslenskum sveitum og það hefur haft áhrif á samfélagið sem
þar þreifst. Nánu sambýli fylgja bæði auknir möguleikar á samvinnu og ágreiningi og
slíkt samfélag þarf að geta tekið á slíku“. Orri Vésteinsson, Fornleifar í Grímsey, 129.
40 Jón Norðmann, Grímseyjarlýsing, 56.