Són - 01.01.2012, Page 63

Bjarki Karlsson
Stuðlasetning í fimm
bragliða vísuorðum
Í þessari grein1 er sýnt fram á að gildandi bragregla um dreifingu
stuðla í fyrstu braglínu2 stuðlafalls og vikhendu er strangari en ætla
mætti ef tekið er mið af almennum reglum um stuðlasetningu. Leitað
er skýringa á hverju það kann að sæta og rýnt í nokkrar tilgátur þar
að lútandi. Þá eru kynntar vísbendingar um að reglan sé óvirk í brag-
kunnáttu rímnafólks nú á dögum.
1. Almennar reglur um stuðlun
Þó að bragarhættir í stuðluðum kveðskap á íslensku séu fjölmargir er
tiltölulega auðvelt að átta sig á því hvar stuðlar mega og eiga að standa
í hverjum hætti fyrir sig með því að tileinka sér nokkrar almennar,
algildar reglur. Gildir þá einu hve margar braglínur eru í erindi eða
hve margir bragliðir eru í braglínu. Í kveðskap síðari alda má yfirleitt
ganga að því vísu að þessar almennu reglur séu það sem er nægilegt og
nauðsynlegt til þess að vísa sé rétt stuðluð.3 Í þessari grein er fjallað um
undantekningu frá því að almennu reglunar séu nægilegar. Það eru
reglur, sem enn er farið eftir, um hvernig stuðla beri fyrstu braglínu í
rímnaháttunum stuðlafalli og vikhendu og náðu áður fyrr til enn fleiri
bragarhátta.
1 Ég vil færa Kristjáni Eiríkssyni, Ragnari Inga Aðalsteinssyni, Sverri Tómassyni,
Yelenu Sesselju Helgadóttur og ónafngreindum yfirlesurum Sónar þakkir fyrir aðstoð
við upplýsingaöflun og hollar ábendingar.
2 Orðin braglína og lína eru hér notuð til að tákna hugtakið sem einnig er réttilega nefnt
vísuorð og ljóðlína.
3 Undanskildar eru þá ýmiss konar tilraunir með bragformið og teygjanleika þess.
Einnig er vert að hafa í huga að staðsetning ljóðstafa var frjálsari í fornum kvæðum
undir edduháttum.