Són - 01.01.2012, Síða 73

Stuðlasetning í fimm bragliða vísuorðum 73
Nú væri hægt að ímynda sér að við brottfall bragliðar úr braghendu
eða valhendu (ef við gefum okkur að þannig hafi stuðlafall orðið til,
eins og nafn háttarins gæti gefið til kynna) hafi þriðji stuðullinn (sem
í raun er höfuðstafur) verið felldur á brott en staðsetning hinna verið
óbreytt í hinum nýja hætti. Mögulegar staðsetningar stuðla í fyrstu
línu braghendu og valhendu eru þessar:
a. 1, 3, 5
b. 2, 3, 5
c. 3, 4, 5
Gerum nú ráð fyrir að við brottfall sjötta bragliðarins hverfi síðasti ljóð-
stafurinn. Dreifing a. og b. kemur þá heim við staðsetningar ljóðstafa
í stuðlafalli en í tilviki dreifingar c. skýtur skökku við. Samkvæmt því
ætti að vera heimilt að stuðla í 3. og 4. braglið fyrstu línu en það leyfir
sértæka reglan þó ekki.
Hér skal ósagt látið hvort þetta rennir stoðum undir efasemdir
Björns Karels um að stuðlafall sé yfirleitt runnið undan braghendu
en hitt er þó víst að hin sértæka stuðlaregla háttarins verður ekki skýrð
með þeim skyldleika.
Tilgáta 3: Fjarlægð dragi úr væntingum um höfuðstaf
Eitt af einkennum stuðlafalls og vikhendu er það að á eftir hinni sér-
stuðluðu fyrstu braglínu kemur nýtt braglínupar. Enginn höfuðstafur
kallast á við fyrsta stuðlaparið. Því er freistandi að ætla að einhver
hamla sé við stuðlun í 4. og 5. lið til að koma í veg fyrir að hlustandi
með næmt brageyra eigi von á höfuðstaf í byrjun næstu línu. Þetta má
skýra með dæmi:
Þegar bragnar þessum fagna sigri,
hópnum stökkur Úlfur að,
undan hrökkur sveit við það.
(Sveinbjörn Beinteinsson, 1953:67)
Sé orðum í þessari vísu víxlað kemur út bragur sem teldist rétt kveðinn
ef ekki væri fyrir sértæku stuðlaregluna:
* Sigri bragnar þessum fagna þegar
hópnum stökkur Úlfur að ...