Són - 01.01.2012, Page 81

Stuðlasetning í fimm bragliða vísuorðum 81
undir ljómalagi á 20. öld og eins og sjá má í töflunni hér að ofan
stuðlar hún jöfnum höndum í fyrri og síðari hluta braglínu. Val Huldu
á bragarhætti er engin tilviljun, hún velur þekktasta hátt Jóns Arasonar
til að yrkja kvæði um annan kaþólskan biskup.27 Þó heldur hún ekki
tryggð við hina fornu reglu um dreifingu stuðla.
6. Varðveisla, bragreglur og bragkunnátta
Eins og fyrr hefur verið vikið að er sértæku stuðladreifingarreglunnar
fyrst getið í bragfræðiriti Helga Sigurðssonar 1891. Hún virðist því
hafa verið í hávegum höfð öldum saman áður en vitað er til þess að
nokkur hafi lýst henni skriflega. Á þessu geta verið þrjár skýringar:
a. Heimildir hafa glatast um tilurð reglunnar og varðveislu.
b. Reglan hefur varðveist í munnlegri geymd þannig að hver hefur
numið af öðrum án þess að orðið hafi til eldri skriflegur vitnis-
burður um það.
c. Bragtilfinning skálda og hagyrðinga hefur kallað á regluna.
Þó að skýring a. kunni að vera rétt þá er hún takmörkuð. Heimildirnar
væru þá óprentuð bragfræðihandrit sem hafa glatast einhvern tíma á
síðari öldum. Hins vegar hefur verið ort samkvæmt sértæku stuðla-
dreifingarreglunni alveg fram á 21. öld.28 Auk þess er meint heimild
hvergi nefnd í öðrum ritum. Þessi skýring er því harla ósennileg.
Skýring b., að fræðin hafi gengið munnlega frá manni til manns, er
sennileg. Hún skýrir auðvitað ekki hvernig reglan gat orðið til en eftir
það hafa ung skáld numið hana af eldri mönnum og séð hana í eldri
kveðskap. Þannig hafi hún getað verið í gildi um langan aldur eftir að
hún varð óvirk í bragvitund skálda. Með því er átt við að skáldum hafi
ekki lengur fundist stuðlar í fjórða og /eða fimmta braglið hljóma sem
braglýti en samt sem áður forðast það vegna kunnáttu sinnar á brag-
reglum og kveðskap eldri skálda.
Skýring c. gerir svo ráð fyrir að bragtilfinning hafi a.m.k. að
einhverju leyti ráðið því að rímnaskáld héldu regluna í heiðri öldum
27 Þórður Helgason bendir á þetta (2004: 77–78).
28 Sbr. Þjóstólfsrímur hamramma eftir Pétur Stefánsson (2012). Pétur heldur fullri tryggð
við sértæku stuðlaregluna.