Són - 01.01.2012, Page 110

110 Heimir Pálsson
inu en standa á réttinum, vera bersöglir ef því var að skipta, brugðu
þannig brandi orðsins í stað vopna.
Er ekki alveg hugsanlegt að Jónasi þyki viðeigandi að nota drótt-
kvæðan hátt þegar hann andmælir guði sínum, gefur út yfirlýsingu um
að ungur drengur á Ísafoldu muni aldrei gerast undirlægja á sama hátt
og Abraham? Háttinn hefur hann þróað lengi og sjö atkvæði í stað
sex í hverju vísuorði gerir hann kliðmjúkan, án þess að uppruninn
gleymist.
Á það skal bent að ekkert mælir gegn því að þetta kvæði sé ort í
tvennu lagi, fyrri hlutinn sé minning sem ekki er lokið við fyrr en síðla
á ævinni.
Ekki er til neitt eiginhandarrit af „Grátittlingnum“ en fyrst er
vitað um kvæðið 1843, þegar Jónas les það upp á Fjölnisfundi 11.
febrúar (1989 IV:170). Sama ár birtist það í Fjölni. Kristján Árnason
(2005b:220) ársetur „Grátitt linginn“ 1843 og „Sláttuvísu“ 1844. Eru
það birtingarár kvæðanna í Fjölni en vitanlega óheimilt að draga af
því aldur kvæðanna né gera því skóna að þau séu endilega ort í lotunni.
Að lyktum
Það má ljóst vera að okkur Pál Valsson greinir talsvert á um skilning
„Grátittlingsins“ en þó hefur hvorugur okkar nefnt meginspurningu:
Hvað varð um Toppu og hrútinn?
Mér virðist forsenda þess að fallist verði á guðfræðilega skýringu
Páls vera sú að Toppu og hrútinn hafi kalið í hel í hretinu, þannig hafi
þeim verið fórnað (rækilegar en Ísak), en ákveðið að bjarga grátitt-
lingnum þrátt fyrir hugsanleg gylliboð guðs.
Þessi skilningur er mér fullkomlega framandi. Ég ólst upp við
norðlensku vorhretin skammt frá æskustöðvum Jónasar og varði til
þess mörgum stundum að reyna að bjarga farfuglum (einkum lóu og
hrossagauk) sem voru að krókna. Það tókst að jafnaði illa og mun lakar
en mér þótti Jónasi hafa heppnast. En aum máttu þau tryppi og hrútar
vera sem króknuðu þegar grátittlingur skaust úr lautu eftir að vængur
hans hafði verið þíddur. Auk þess þótti mér jafnan viðtengingar-
hátturinn í fjórða erindinu kvöldið þetta hið kalda / kveið eg þau bæði deyði
benda ótvírætt til að þau lifðu þetta af, og það styrktist af framhaldinu: