Són - 01.01.2012, Page 193

Fáein orð um ofstuðlun og aukaljóðstafi 193
Hér er hljóð höfuðstafs tvítekið (h í hæðir). Breytum nú vísuhelmingnum
og hugsum okkur að línurnar væru þannig:
(2) Vélaskrölt og hark og hljóð
*hátt um grundir glymja.
Nú eru aukaljóðstafir í síðlínunni (g í grundir og glymja). Þeir standa hlið
við hlið og eru í rauninni sterkari en hinir eiginlegu ljóðstafir (g á móti h).
Þetta á þó alls ekki við í öllum tilvikum. Oft ber svo lítið á þessum
frávikum að lesandinn, jafnvel þrátt fyrir þjálfað brageyra, verður ekki
var við þau. Þegar litið er yfir Viðauka I., skrá yfir helstu stuðlunarein-
kenni, í bókinni Tólf alda tryggð, sem fyrr var nefnd,12 kemur í ljós að
af 44 skáldum sem þar eru tilgreind hafa aðeins 15 hreint borð hvað
varðar bæði ofstuðlun og aukaljóðstafi. 13 af þeim ortu fyrir 1400.
Þegar skoðuð eru þau 17 sem lifðu eftir 140013 sést að ofstuðlun og/
eða aukaljóðstafir finnast hjá öllum nema tveimur.14 Þetta bendir til
þess að meiri nákvæmni gæti hjá eldri skáldum en þeim yngri. Á 18.,
19. og 20. öld má finna þessi frávik hjá öllum skáldunum nema einu og
sá sem skorar langhæst hvað frávikin varðar er enginn annar en Jónas
Hallgrímsson. Áður en lengra er haldið með umfjöllunina er rétt að
líta sem snöggvast á þessi frávik Jónasar og skoða svo ummæli tveggja
skálda um efnið.
Í kvæðum Jónasar fundust þrjú dæmi um ofstuðlun. Eitt af þeim er
þannig:15
(3) Meta það aldrei eins og ber,
Unna því lítt sem fagurt er.
Orðið er aftast í síðlínunni skapar ofstuðlun en þarna er orðið nokkuð
langt í höfuðstafinn og frávikið verður því ekki mjög áberandi. Þar að
auki birtist umfram stuðullinn í sögninni vera, sem er ekki sterk setn-
ingar lega. Það er því um deilan legt hvort þetta skaðar braginn yfir leitt.
12 RIA 2012.
13 Rétt er að benda á að 27 af skáldunum 44 lifðu fyrir 1400. Vegna þess hve lítið var til
eftir hvert þeirra varð að taka dæmi af fleirum en þremur frá hverri öld. Þess vegna
koma mun fleiri skáld fyrir í fyrri hluta rannsóknarinnar.
14 RIA 2012:305–319.
15 Jónas Hallgrímsson 1989:121.