Gerðir kirkjuþings - 1987, Síða 53

50
byggja söfnuð minn" (Matth. 16:18). Það er augljóst mál
að uppbygging safnaðarins er margþætt. Hún er i fyrsta
lagi grundvölluð á Guðs orði sem er undirstaða alls
kirkjulegs starfs. Hún verður einnig að miðast við
mannlegar þarfir og hæfa stund og stað og hvað varðar ytra
skipulag.
í lútherskum söfnuði miðast allt starf kirkjunnar við
söfnuðinn og þar með prestakallið. Þar eru grunneiningar
kirkjunnar, meira og minna sjálfstæðar þótt tengdar séu á
margvislegan hátt. Lúther sjálfur notaði orðið kirkja sem
minnst til þess að leggja áherslu á orðið söfnuður (þýðing
hans á ekklesia var yfirleitt Gemeinde i stað Kirche eins
og viðtekin regla hafði verið fyrir hans daga). Fyrir
honum vakti það að leggja áherslu á "hinn almenna
prestsdóm". Lúther og aðrir siðbótarmenn lögðu áherslu á
söfnuðinn sem miðlæga einingu kirkjulegs starfs, sbr.
Ágsborgarjátninguna sem hefst þannig: "Það er samhljóma
kenning safnaða vorra..." (Fimm höfuðjátningar bls. 64.
Sjá einnig: George W. Forell: Die Augsburgische
Konfession) . Söfnuðirnir mynda siðan stærri einingu:
prófastsdæmi og loks er biskupinn einingartákn hinnar
kirkjulegu heildar.
Þjóðkirkjufyrirkomulagið hefur vissulega kosti og galla.
Um hvort tveggja hafa verið rituð mikil og itarleg
fræðirit og mörg likön verið sett fram.
Þjóðkirkjuskilningurinn tekur breytingum með breyttum
timum eins og saga undanfarinna áratuga er best til vitnis
um. Hér skal saga þjóðkirkjuhugmyndarinnar og þróun
hennar ekki rakin (en bent skal á bókina Die Volkskirche
e. W. Lúck og Kirche e. W. Hubner).
Það voru siðbótarmenn sextándu aldar sem lögðu
grundvöllinn að lútherskum kirkjuskilningi sem einnig er
grundvöllur islensku þjóðkirkjunnar. Það hefur síðan
verið hlutverk lútherskra guðfræðinga að endurmeta og
endurskoða hugmyndir siðbótarinnar á hverjum tima eftir
þvi sem þörf var á.
Um tengsl manna við kirkjuna hafa menn reynt að gera sér
hugmyndir. Þróun nútímasafnaðarstarfs er yfirleitt ekki
rakin lengra en til 1891 þegar bókin "Evangeliski
söfnuðurinn" (Die evanqelishe Geimeinde) eftir Emil Sulze
sóknarprest i Dresden kom út. Þar var lagður grunnur að
nútímalegri safnaðarstarfsemi þar sem gert er ráð fyrir
þvi að söfnuðurinn hafi á sinum vegum umfangsmikla
starfsemi á mörgum sviðum þjóðlifsins. Ekki leið á löngu
þar til aðrar raddir heyrðust sem töldu að kirkjunni bæri
einungis að boða Orðið og útdeila sakramentunum og hafa
þannig áhrif á einstaklinga sem yrðu síðan saltið og
súrdeigið i þjóðlifinu og á þann hátt hefði kirkjan þau
áhrif sem til væri ætlast. Þessar hugmyndir komu fyrst úr
röðum þeirra sem vildu efla það sem þeir nefndu
"heimatrúboð". Allt til þessa dags hafa slikar raddir
kallast á þegar um hlutverk og uppbyggingu safnaðarins
hefur verið að ræða.