Peningamál - 01.08.2000, Blaðsíða 19

18 PENINGAMÁL 2000/3
Vaxtamunur á milli landa er þó engin allsherjar-
skýring sem á við í öllum tilvikum. Benda má á að
þrátt fyrir mun lægri vexti í Japan hefur gengi jap-
anska jensins haldist tiltölulega hátt gagnvart Banda-
ríkjadal. Samspil undirliggjandi efnahagsþróunar,
svo sem hagvaxtar og viðskiptajafnaðar, sem er evr-
unni í hag, og þeirra þátta sem hafa áhrif á skamm-
tímafjármagnsflæði er mun flóknara. Til dæmis
skiptir verulegu máli hve lengi tiltekið ástand varir.
Til þess að gefa mynd af þeim öflum sem togað hafa
í evruna frá upphafi er rétt að hyggja að þróun
þriggja innbyrðis tengdra þátta, sem hver með sínum
hætti tengist hagvexti eða hagvaxtarhorfum:
1. Viðskiptajafnaðar og samkeppnisstöðu
2. Vaxtamunar og hreyfingar skammtímafjármagns
3. Hreyfingar langtímafjármagns, s.s. beinnar er-
lendrar fjárfestingar.
Viðskiptajöfnuður var evrunni mjög í hag á síð-
asta ári jafnframt því sem samkeppnisstaða evru-
svæðisins, sem ætla má að hafi verið nokkuð góð
fyrir, fór batnandi. Það er einkum tvennt sem ræður
ytri jöfnuði þjóðarbúskapar: vöxtur eftirspurnar
heima og erlendis og hlutfallsleg verð- eða kostnað-
arþróun, þ.e.a.s. samkeppnisstaða. Hvort tveggja
stuðlaði að vaxandi viðskiptahalla Bandaríkjanna og
afgangi á evrusvæðinu. Viðskiptahalli Bandaríkjanna
á síðasta ári nam 3,7% af vergri landsframleiðslu og
OECD spáir að á árunum 2000 og 2001 muni hallinn
nema 4,4% af landsframleiðslu. Hins vegar var
afgangur á viðskiptajöfnuði evrusvæðisins sem nam
0,7% landsframleiðslu og gerir OECD ráð fyrir að
hann haldist óbreyttur á yfirstandandi ári og aukist á
því næsta. Þessar aðstæður stuðla að styrkingu evr-
unnar og umfram allt veikingu Bandaríkjadals þegar
til lengdar lætur. Áframhaldandi styrkleiki Banda-
ríkjadals er háður því að erlendir aðilar séu reiðu-
búnir að fjármagna viðskiptahallann í sama mæli og
áður. Til þess að svo verði þurfa Bandaríkin að við-
halda jákvæðum vaxtamun gagnvart Evrópu og e.t.v.
auknum vaxtamun til þess að hvetja fjárfesta til þess
að festa vaxandi hlutfall eignasafns síns í banda-
rískum verðbréfum. Að því mun koma að fjármögn-
un viðskiptahallans verður tregari, en erfitt er að sjá
fyrir hvenær. Sl. tvö ár og fyrri hluta yfirstandandi
árs voru aðstæður mjög hagstæðar til þess að fjár-
magna viðskiptahalla Bandaríkjanna.
Skammtímavaxtamunur sem miklu ræður um
skammtímafjármagnsflæði á milli landa var sem fyrr
segir mjög hagstæður Bandaríkjadal en andstæður
evrunni. Þetta kemur fram í gögnum um greiðslu-
jöfnuð evrusvæðisins. Nettóútstreymi verðbréfafjár-
festingar á sl. ári nam 21,3 ma. evra og 181 ma. á
fyrsta ársfjórðungi þessa árs. Útstreymi beinnar fjár-
festingar virðist þó e.t.v. hafa átt meiri þátt í veikingu
evrunnar á síðasta ári, en á yfirstandandi ári virðist sú
þróun hafa snúist við.3 Í fyrra nam nettóútstreymi
beinnar fjárfestingar 147,2 ma. evra, en á fyrsta
fjórðungi ársins 2000 var jöfnuður beinnar fjárfest-
ingar jákvæður um 207 ma. evra. Líklegt er að dræm-
ur hagvöxtur í löndum myntbandalagsins hafi dregið
Viðskiptajöfnuður Bandaríkjanna og evrusvæðisins
1990-2000
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000*
0.0
1.0
2.0
-1.0
-2.0
-3.0
-4.0
-5.0
% af VLF
Mynd 3
Evrusvæðið
Bandaríkin
Heimild: Datastream.
1997 1998 1999 2000
Gengi þýsks marks gagnvart
Bandaríkjadal og vaxtamunur 1997-2000
0.0
0.4
0.8
1.2
1.6
2.0
2.4
2.8
3.2
prósentustig
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
2.0
2.1
2.2
2.3
mark/US$
Mynd 2
1. Gengi marks er reiknað út frá gengi evru frá ársbyrjun 1999 er myntsamstarf innan
EMU hófst. Vaxtamunur miðast við evrusvæðið frá sama tíma. Heimild: Datastream.
Munur vaxta í Bandaríkjunum og í Þýskalandi/evrusvæðinu
Langtímavaxta
Skammtímavaxta
Gengi Bandaríkjadals gagnvart þýsku marki
1
3. Ekki er þó hægt að fullyrða með vissu hve áhrifin á gengisþróun hafa
verið mikil því að bein fjárfesting erlendis er oft fjármögnuð með
endurfjárfestum hagnaði eða lántöku í viðkomandi landi.