Peningamál - 01.08.2000, Blaðsíða 30

PENINGAMÁL 2000/3 29
Erlend verðbréf lífeyrissjóðanna
Í lögum um lífeyrissjóði (nr. 129/1997) er kveðið á
um fjárfestingarstefnu sjóðanna og settar takmark-
anir við fjárfestingu í einstökum tegundum verð-
bréfa, m.a. um takmörkun áhættu í erlendum gjald-
miðlum (36. gr.). Í breytingu á lögunum sem sam-
þykkt var á Alþingi 8. maí sl. er sú heimild rýmkuð
úr 40% af hreinni eign lífeyrissjóðs í 50%. Þrátt fyrir
að lífeyrissjóðir hafi á undanförnum árum stóraukið
eign sína í erlendum verðbréfum er enn talsvert borð
fyrir báru hjá þeim varðandi slíka fjárfestingu. Fáir
lífeyrissjóðir eru með yfir 30% af hreinni eign sinni
tengd erlendum gjaldmiðlum, mun fleiri eru nálægt
20% markinu. Ekki hafa allir lífeyrissjóðir ennþá
róið á þessi mið, heldur eru það einkum stærri sjóð-
irnir.
Á árinu 1994 hófu lífeyrissjóðirnir að fjárfesta
erlendis, í mjög litlum mæli til að byrja með. Í lok
þess árs áttu þeir aðeins 1,8 ma.kr. í erlendum
verðbréfum. Næstu tvö árin var farið nokkuð varlega
í þessar sakir en frá árinu 1997 hafa sjóðirnir beint
sjónum sínum æ meir til útlanda. Í lok árs 1999 áttu
þeir 97 ma.kr. í erlendum bréfum og fyrstu 4 mánuði
ársins 2000 bættu þeir tæpum 19 ma.kr. við þá eign.
Milli 85% og 90% erlendu eignarinnar eru í hluta-
bréfum og hlutabréfasjóðum, en til hlutabréfasjóða
teljast þeir sjóðir sem eingöngu fjárfesta í hlutabréf-
um. Blandaðir verðbréfasjóðir, þ.e. þeir sem fjárfesta
bæði í skuldabréfum og hlutabréfum, teljast hér til
skuldabréfasjóða. Erlend skuldabréf hafa ekki náð
vinsældum hjá íslenskum lífeyrissjóðum og lítil
aukning hefur orðið á eign lífeyrissjóðanna í erlend-
um skuldabréfasjóðum síðan árið 1996, eins og sjá
má á meðfylgjandi mynd.
Sjóðfélagalán
Á níunda áratugnum voru sjóðfélagalán snar þáttur í
starfsemi lífeyrissjóðanna. Árið 1980 voru þau 40%
af hreinni eign sjóðanna og árin 1983-84 fór hlutfall
þeirra yfir 46%. Eftir það hefur hlutdeild þeirra farið
síminnkandi og er nú í apríl 2000 aðeins 8,7% af
hreinni eign, eða tæpir 48 ma.kr. Ein ástæða þessa er
sú að reglur lífeyrissjóða um útlán til sjóðfélaga
kveða á um hámarksfjárhæðir lánanna, og þær fjár-
hæðir hækka ekki jafn hratt og hrein eign lífeyris-
sjóðanna hefur gert. Auk þess eru ekki allir sjóð-
félagar sem nýta sér lánamöguleika sína hjá sjóðun-
um, en þeim fjölgar þó við sérstakar aðstæður, t.d.
þegar mikil þensla er á húsnæðismarkaði.
Aukning sjóðfélagalánanna hefur verið nokkuð
jöfn síðustu árin, þar til á árinu 1999 þegar hún tók
mikinn kipp sem orsakaðist af þenslunni á húsnæðis-
markaðnum. Tólf mánaða aukningin til aprílloka
2000 var rúmir 7 ma.kr. og aukningin fyrstu fjóra
mánuði þessa árs var tæpir 3 ma.kr.
Ráðstöfunarfé lífeyrissjóða
Ráðstöfunarfé lífeyrissjóða er innstreymi fjár til sjóð-
anna að frádregnu útstreymi vegna lífeyris og
rekstrarkostnaðar. Innstreymi til sjóðanna er annars
vegar innheimt iðgjöld og hins vegar andvirði seldra
verðbréfa og endurgreiðslur af veittum lánum og
keyptum verðbréfum, hvort sem um er að ræða vexti,
afborganir eða verðbætur.
Ráðstöfunarfé sjóðanna á árinu 1998 var tæpir
Erlend verðbréf lífeyrissjóða
1994 1995 1996 1997 1998 1999 Apríl
2000
0
10
20
30
40
50
60
Ma.kr.
Erlendir skuldabréfasjóðir
Erlendir hlutabréfasjóðir
Erlend hlutabréf
Erlend skuldabréf
Mynd 4
1980 82 84 86 88 90 92 94 96 98 Apríl
2000
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
%
Sjóðfélagalán sem hlutfall af
hreinni eign lífeyrissjóða
Mynd 5