Peningamál - 01.08.2000, Blaðsíða 26

um. Efnahagsbatinn í Kóreu hefur verið sérlega öfl-
ugur. Þar óx landsframleiðslan um 10,7% í fyrra eftir
6,7% samdrátt árið áður. Hins vegar virðist enn vera
langt í að efnahagsmál í Indónesíu komist í samt lag.
Í Kína, sem einnig varð fyrir barðinu á kreppunni
í nýmarkaðsríkjum þótt hagvöxtur héldist þar
umtalsverður, hefur hagvöxtur einnig aukist og held-
ur dregið úr verðhjöðnun sem var u.þ.b. 3% á síðasta
ári. Brasilía neyddist til að fella gengi ríalsins
snemma á síðasta ári og bjuggust ýmsir við miklum
samdrætti í kjölfarið. Brasilía slapp þó að mestu við
samdrátt og hagvöxtur er nú á uppleið. Sömu sögu er
að segja um Argentínu, sem að ýmsu leyti varð fyrir
meiri skakkaföllum vegna gengisfalls ríalsins, og
Síle. Efnahagslegur og pólitískur óstöðugleiki hefur
hins vegar ríkt í norðanverðum Andesfjöllum, eink-
um Venezuela, Kólombíu og Ekvador. Í Rússlandi
sjást merki aukins hagvaxtar, eftir mikinn samdrátt.
Í heild má því segja að víðast hvar í nýmarkaðs-
ríkjum sé efnahagsbati kominn af stað, þótt undir-
liggjandi vandi sé enn til staðar, t.d. í fjármálakerfi
Kóreu. Efnahagsbati í Japan hefur hins vegar lengi
látið á sér standa. Á fyrsta fjórðungi ársins 2000 jókst
hagvöxtur töluvert, en efasemda gætir um hversu
varanlegur sá bati sé. Í fyrra komu einnig fram vís-
bendingar um hagvöxt á fyrri hluta ársins, en sam-
dráttar varð á síðari helmingi þess. Jafnframt hefur
gætt nokkurra efasemda um áreiðanleika japanskra
haggagna. Seðlabanki Japans hefur haldið skamm-
tímavöxtum nálægt núlli um 1½ árs skeið og verður
vart meira að gert á þeim vettvangi.15 Þrátt fyrir það
er enn verðhjöðnun í Japan, eins og undanfarið ár, og
áframhaldandi lækkun fasteignaverðs stendur fjár-
festingu fyrir þrifum. Fjármunamyndun atvinnu-
fyrirtækja hefur þó aukist nokkuð á þessu ári eftir 2
ára samdrátt.
Hagstjórnarvandi Japana felst ekki síst í því að
þótt þörf sé fyrir örvun til skamms tíma litið, krefjast
ört vaxandi skuldir hins opinbera aukins aðhalds í
fjármálum ríkissjóðs til lengri tíma litið. Skuldir hins
opinbera námu 105,3% af vergri landsframleiðslu í
lok síðasta árs og hallinn á rekstri hins opinbera nam
7% af vergri landsframleiðslu. Ekki er gert ráð fyrir
að verulega dragi úr hallarekstrinum á næstu árum og
því munu skuldir hins opinbera halda áfram að
aukast. Jafnvel þótt einkaneysla og fjárfesting taki
vel við sér á næstu árum mun þörfin fyrir aðhald í
fjármálum hins opinbera dempa hagvöxt á næstu
árum.
Samstíga hagsveifla í Bandaríkjunum og Evrópu
auðveldar ekki endilega hagstjórn
Líkur eru á að dragi úr hagvexti í Bandaríkjunum á
næstunni á sama tíma og hagvöxtur eykst í Evrópu.
Vonir standa einnig til að hagvöxtur taki að glæðast í
Japan og efnahagsbati í nýmarkaðsríkjum er þegar
kominn á gott skrið. Því má gera ráð fyrir mun jafn-
ari hagvexti í heiminum á næstu misserum en á
síðastliðnum árum. Þetta getur dregið úr spennu í
gengismálum ýmissa ríkja sem hafa liðið fyrir sveifl-
ur í gengi Bandaríkjadals gagnvart evru. Þar með er
ekki sagt að hagstjórn verði auðveldari viðfangs á
næstu árum. Þótt hagvöxtur verði tímabundið jafnari
er ekki þar með sagt að hagsveiflurnar séu orðnar
samhæfðari. Þvert á móti er ekki ólíklegt að ósam-
hverfnin í efnahagsþróun stóru myntsvæðanna muni
snúast við á næstu árum og leiða til áframhaldandi
gengissveiflna á milli þeirra með tilheyrandi vanda
fyrir þjóðir sem á milli standa. Að auki er jafnari
hagvöxtur tvíbentur ávinningur fyrir Bandaríkin sem
standa andspænis því viðfangsefni að hægja á of-
þenslunni í bandarískum þjóðarbúskap. Þegar slaki í
erlendri eftirspurn er ekki lengur fyrir hendi er
brýnna en áður að draga nægilega úr innlendri eftir-
spurn til þess að koma í veg fyrir vaxandi verðbólgu.
Núverandi aðstæður kalla því hugsanlega á strangari
PENINGAMÁL 2000/3 25
Heimild: OECD.
Hagvöxtur og tekjujöfnuður og heildarskuldir
hins opinbera í Japan 1990-2000
1990 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00*
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
-2,0
-4,0
-6,0
-8,0
%
50
60
70
80
90
100
110
120
130
%
Mynd 14
Hagvöxtur
(vinstri ás)
Jöfnuður hins
opinbera sem % af
VLF (vinstri ás)
Skuldir hins opin-
bera sem % af
VLF (hægri ás)
15. Ýmsir, t.d. Paul Krugman, hafa þó lagt til að japanski seðlabankinn
vinni markvisst að því að skapa væntingar um verðbólgu með því að
kaupa mikið magn ríkisskuldabréfa og auka þannig peningamagn í
umferð.