Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 11

virðist mega skýra með auknum sparnaði sem finnur
sér farveg í fyrstu með auknum innstæðum í banka-
kerfinu. Reyndar virðist sem dregið hafi umtalsvert
úr þessum vexti þar sem 12 mánaða vöxtur M3 til
loka júní var tæp 14% en árstíðarleiðréttur vöxtur var
ekki nema 5½% sl. þrjá mánuði á árskvarða. Það er
líklega í lægri kanti þess sem reikna má með til
lengdar ef hagvöxtur er í samræmi við langtímavöxt
framleiðslugetu og verðbólga í samræmi við mark-
mið Seðlabankans.
Á heildina litið er ótímabært að fullyrða að mark-
tæk uppsveifla sé hafin á ný en nokkuð sterk rök
hníga þó til þess að botni efnahagslægðarinnar sé
náð. Að nokkru leyti kann þó að vera um nokkurs
konar endurkast vegna áfalla á sl. ári að ræða sem
gæti fjarað út þegar frá líður. Horfur um stöðugleika
í efnahagsmálum hafa hins vegar batnað og áform
um virkjana- og stóriðjuframkvæmdir virðast líklegri
til að verða að veruleika nú en um nokkurt skeið.
Hvort tveggja gæti, ásamt minnkandi verðbólgu og
stöðugra gengi, stuðlað að aukinni neyslu og fjár-
festingu en nánar er fjallað um þjóðhagshorfur síðar
í greininni.
Vöruútflutningur jókst af krafti fyrstu 5 mánuði
ársins ...
Enn virðist ekki farið að hægja varanlega á vexti út-
flutnings. Vöruútflutningur fyrstu þrjá mánuði ársins
var reyndar aðeins 3% meiri á föstu gengi en á sama
tíma í fyrra. Útflutningur í apríl og maí var hins vegar
afar öflugur og fyrstu 5 mánuðina var útflutningurinn
á föstu gengi 14% meiri en á sama tíma í fyrra. Um
tveir þriðju hlutar vaxtarins skýrast af auknu magni
útfluttra sjávarafurða og iðnaðarvöru. Vöruviðskipti í
mars og apríl báru þess merki að vinnudagafjöldi í
mánuðunum var breytilegur á milli ára vegna tíma-
setningar páska. Mikill samdráttur kom fram í mars,
sem gekk til baka í apríl, og leiddi til þess að vöruút-
flutningur fyrsta ársfjórðungs virtist afar veikur.
Tilfærslan milli mars og apríl skýrir væntanlega að
nokkru leyti þriðjungi meiri vöruútflutning án skipa
og flugvéla á föstu gengi og reyndar fimmtungi meiri
samsvarandi vöruinnflutning í apríl í ár en í fyrra. Í
heildartölum fyrstu fimm mánaði ársins ætti þessi
bjögun að vera úr sögunni að mestu leyti. Sjómanna-
verkfall vorið 2001 kann þó að skekkja samanburð
milli ára.
Fyrstu fimm mánuði ársins var vöruútflutningur
ríflega 18 ma.kr meiri en á sama tíma í fyrra. Þar af
má skýra u.þ.b. 5-6 ma.kr. með hærra meðalverði
erlendra gjaldmiðla, 4-6 ma.kr. með verðhækkun í
erlendum gjaldmiðlum og 7-8 ma.kr. með auknu
magni útflutnings. Mestu skiptir að útflutningur
sjávarafurða var 13 ma.kr. meiri, sem að stórum hluta
má rekja til mikils útflutnings frystra flaka og fiski-
mjöls. Gætir þar meðal annars áhrifa sjómannaverk-
falls á sl. ári. Hlutfallslega mest aukning hefur hins
vegar orðið í útflutningi annarrar iðnaðarvöru en áls
og kísiljárns, sem jókst um 65% á föstu gengi, eða
um 4,2 ma.kr. Eins og fram kom í maíhefti Peninga-
mála koma ýmsar skýringar á útflutningsvexti til
greina. Í fyrsta lagi er hugsanlegt að vöxtinn megi að
nokkru leyti rekja til lækkunar á gengi krónunnar.
Gengisáhrifunum má skipta í nokkuð varanleg áhrif,
sem gætu varað svo lengi sem gengi krónunnar helst
hagstætt, og tímabundin áhrif sem rekja má til þess
að hagkvæmt er fyrir útflutningsfyrirtæki að selja af
birgðum sínum meðan gengi er lágt, ef gert er ráð
fyrir styrkingu síðar. Ef þetta er mikilvæg skýring má
gera ráð fyrir að uppsveiflan í útflutningi hjaðni
fljótlega, eins og gengið virðist út frá í nýlegri
þjóðhagsspá Þjóðhagsstofnunar. Hæpið virðist þó að
slík birgðaaðlögun geti skýrt uppsveifluna nema að
mjög takmörkuðu leyti og lausleg könnun Seðla-
bankans bendir ekki til þess að svo sé. Hvað sjávar-
útveginn áhrærir gætu áhrif gengissveiflunnar einnig
birst í tímabundinni hliðrun innan fiskveiðiársins.
Einnig í því tilfelli gæti uppsveiflan fjarað út undir
lok fiskveiðiársins. Gera má ráð fyrir að það dragi úr
framleiðslu í júlí og ágúst vegna kvótaskorts á bol-
fiski en góður gangur á öðrum sviðum mun vega
nokkuð á móti. Í öðru lagi gæti mikill vöxtur stafað
af góðu árferði til sjávar. Afli uppsjávarfisks fyrri
helming ársins var 235 þús. tonnum meiri en á sama
tíma í fyrra og afli botnfisks 32 þús. tonnum meiri.
Sjómannaverkfall í fyrra skýrir þó mismuninn að
töluverðu leyti. Í þriðja lagi er hugsanlegt að virðis-
auki framleiðslunnar hafi aukist hratt að undanförnu.
Þegar tölur um útflutningsvöxt og afla eru bornar
saman virðist augljóst að slíkt hafi átt sér stað á
undanförnum árum, þótt ólíklegt sé að slíkar lang-
tímabreytingar skýri uppsveiflu síðustu mánaða fylli-
lega. Eigi að síður er ljóst að vinnsluvirði uppsjávar-
aflans hefur aukist mjög vegna þess að farið er að
frysta hann til manneldis í auknum mæli.
10 PENINGAMÁL 2002/3