Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 13

Þjóðhagsstofnun spáir heldur meiri samdrætti 2002
en áður og minni viðskiptahalla ...
Spá Þjóðhagsstofnunar um hagvöxt á þessu og næsta
ári, sem birt var 21. júní sl., felur ekki í sér róttæka
breytingu frá þeirri spá sem stofnunin birti í mars sl.
Spáð er heldur meiri samdrætti landsframleiðslu og
þjóðarútgjalda á þessu ári en gert var í mars og að
viðskiptahallinn muni einungis nema 1% af lands-
framleiðslu í ár í stað 2%. Miðað við fyrirliggjandi
gögn virðist þó sem gert sé ráð fyrir nokkuð snögg-
um umskiptum í vexti þjóðarútgjalda. Þessi snöggu
umskipti skýra að hluta hvers vegna aðeins er spáð
10 ma.kr. afgangi á vöruviðskiptum, sem felur í sér
að vöruviðskiptajöfnuður yrði í jafnvægi það sem
eftir er ársins. Miðað við samdrátt einkaneyslu sem
átti sér stað á sl. ári þarf hún að vaxa töluvert á yfir-
standandi ári ef spá Þjóðhagsstofnunar um einka-
neyslu á árinu 2002 á að ganga eftir, sem endur-
speglast í meiri innflutningi. Þetta kann að vera
nokkur bjartsýni í ljósi skuldastöðu heimilanna og
þess að kaupmáttur mun líklega heldur rýrna eftir því
sem líður á árið. Hins vegar er eðlilegt að gera ráð
fyrir því að einkaneysla og fjárfesting taki við sér í
kjölfar þess að horfur um stöðugleika í gengismálum
og efnahagsmálum almennt hafa batnað. Önnur
ástæða þess að Þjóðhagsstofnun gerir ekki ráð fyrir
nema 10 ma.kr. afgangi á vöruviðskiptajöfnuði er að
hún reiknar með að uppsveifluna í útflutningi að
undanförnu megi rekja til birgðaminnkunar sem
muni ganga til baka þegar líður á árið.
.... og efnahagsbata á næsta ári
Á næsta ári spáir Þjóðhagsstofnun 2,4% hagvexti, en
að þjóðarútgjöld vaxi heldur meira. Gert er ráð fyrir
að vöxtur útflutnings verði mjög dræmur, þar sem
kvótaúthlutun fyrir fiskveiðiárið, sem lýkur í lok
ágúst árið 2003, gefi ekki tilefni til aukinnar fram-
leiðslu. Þessi forsenda kann að vera í svartsýnna lagi
í ljósi þróunar undanfarinna ára. Ekki er gert ráð fyrir
neinum virkjunar- og stóriðjuframkvæmdum í
spánni. Augljóslega er möguleikinn á slíkum fram-
kvæmdum snar óvissuþáttur. Jafnvel án slíkra stór-
framkvæmda sér Þjóðhagsstofnun ekki fram á aukið
meðalatvinnuleysi á árinu 2003. Í ljósi þess að árs-
tíðarleiðrétt atvinnuleysi hefur farið vaxandi framan
af þessu ári virðist það nokkuð bjartsýn forsenda, þar
sem atvinnuleysi yrði þá fljótlega að fara að minnka
á ný. Samkvæmt spánni verður vöxtur einkaneyslu
áfram lítill, þar sem heimilin munu draga úr útgjöld-
um í kjölfar mikillar skuldaaukningar undanfarin ár.
Spáð er nærri 10% aukningu fjármunamyndunar,
einkum vegna aukinna atvinnuvegafjárfestinga. Þessi
spá byggist á því að lægri vextir og skattar á fyrirtæki
muni stuðla að nýrri uppsveiflu í atvinnuvegafjár-
festingu. Mikil óvissa er um þennan þátt í ljósi þess
að íslensk fyrirtæki eru enn tiltölulega skuldsett og
ýmis fyrirtæki á heimamarkaði eiga við erfiðleika að
stríða. Verði fjárfestingin minni mun hagvöxtur
verða minni en Þjóðhagsstofnun spáir. Á móti kemur
að spá um útflutningsvöxt kann að vera í svartsýnna
lagi. Það er þó háð þeirri forsendu að uppsveifla í
heimsbúskapnum nái sér á strik.
Samdráttur landsframleiðslu án rýrnunar kaup-
máttar útflutnings
Útflutningur vöru og þjónustu í hlutfalli við innflutn-
ingsverðlag vöru og þjónustu mælir hversu mikinn
innflutning þjóðin getur keypt fyrir útflutninginn.
Þessi stærð er gjarnan kölluð kaupmáttur útflutnings
og er besti einstaki mælikvarðinn á ytri aðstæður
þjóðarbúsins. Mjög náið samband hefur verið á milli
breytinga í kaupmætti útflutnings vöru og þjónustu
og vaxtar þjóðartekna hér á landi og rannsóknir sýna
að það hafi síst veikst á síðustu árum. Samdráttur
þjóðartekna hefur að jafnaði farið saman við rýrnun
kaupmáttar útflutnings og sama á við um hagvöxt.
Það er hins vegar athyglisvert að gangi spá Þjóðhags-
stofnunar eftir mun samdráttur landsframleiðslu í ár
fara saman við umtalsverða aukningu kaupmáttar
12 PENINGAMÁL 2002/3
Tafla 3 Þjóðhagsyfirlit 2000-2003
Magnbreytingar Bráðab. Áætlun Spá
frá fyrra ári (%) 2000 2001 2002 2003
Einkaneysla ..................... 4,2 -2,8 -1,3 1,0
Samneysla ....................... 3,7 3,0 2,8 3,0
Fjármunamyndun ............ 14,8 -6,0 -14,5 9,9
Þjóðarútgjöld, alls ........... 6,7 -3,0 -3,2 3,2
Útflutningur
vöru og þjónustu ............. 6,3 7,6 3,0 2,9
Innflutningur
vöru og þjónustu ............. 8,8 -7,8 -3,1 4,8
Verg landsframleiðsla...... 5,6 3,0 -0,8 2,4
Viðskiptajöfnuður
sem % af VLF................. -10,2 -4,3 -1,0 -1,4
Heimild: Þjóðhagsstofnun.