Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 44

Á tæpum 10 árum virðist sem sænska seðlabank-
anum hafi tekist að skapa almenna tiltrú á peninga-
stefnu sína. Bæði heimili, fyrirtæki og markaðsaðilar
vænta svipaðrar verðbólgu og verðbólgumarkmiðið
hljóðar upp á. Sumir telja jafnframt að síðasta vígið
hafi fallið þegar sænska Alþýðusambandið, sem mest
hafði gagnrýnt stefnu seðlabankans, lýsti því yfir í
aðdraganda kjarasamninga 1999 að niðurstaða kjara-
samninganna yrði að vera í samræmi við verðbólgu-
markmið bankans.24
Jafnframt hefur aðalhagfræðingur sænska
Alþýðusambandsins nýlega bent á mikilvægi Riks-
banken eftir að peningastefnunni var breytt.25 Hann
telur mikilvægt að Riksbanken sýni á trúverðugan
hátt að bankinn muni refsa aðilum vinnumarkaðar ef
samningar hafi í för með sér meiri launabreytingar en
samrýmast verðbólgumarkmiði bankans. Bankinn
stuðli einnig að því að halda niðri væntingum
almennings um verðbólgu og stuðli að aukinni fram-
leiðni með því að neyða fyrirtækin til þess að
hagræða í stað þess að skella auknum kostnaði út í
verðlagið. Að lokum bendir hann á að kaupmáttur
hafi verið að aukast í Svíþjóð í kjölfar breyttrar
peningamálastefnu, en það hafi ekki gerst 20 árin þar
á undan.
Niðurlag
Árangur í sænska þjóðarbúskapnum eftir upptöku
verðbólgumarkmiðs markast fyrstu árin af því hve
djúp efnahagslægðin var við upptöku þess. Þegar
litið er til síðustu ára má sjá að hagvöxtur hefur verið
mikill á sama tíma og verðbólga hefur verið við eða
undir verðbólgumarkmiðinu. Raunvextir hafa einnig
lækkað. Þótt atvinnuleysi sé enn mikið á fyrri tíma
mælikvarða hefur dregið verulega úr því á ný og
virðist sem umframeftirspurn gæti skapast á næstu
misserum.
Margt bendir til að framleiðsluslaki sem mynd-
aðist í upphafi síðasta áratugar gæti vikið fyrir fram-
leiðsluspennu. Því mun á næstu mánuðum reyna á
hvort bankanum tekst að viðhalda þeim árangri sem
hann hefur náð við að koma böndum á verðbólguna.
Það er einkum tvennt sem veldur óvissu í núverandi
stöðu. Í fyrsta lagi ætti að koma í ljós hvort nægilega
hefur verið tekið á öllum þeim kerfislægu vanda-
málum sem fyrir voru. Hins vegar verður ekki síður
áhugavert að fylgjast með því hvernig til tekst við að
halda aftur af launaskriði í fyrsta skipti sem launa-
þrýstingur skapast á vinnumarkaði eftir að samtök
atvinnurekenda drógu sig út úr formlegu samstarfi
við verkalýðshreyfinguna 1993 og miðstýrðir kjara-
samningar liðu undir lok.
Þeim sem hafa áhuga á að fræðast meira um sænska
seðlabankann, lesa rit hans eða fylgjast með framvindu
mála næstu misseri er bent á heimasíðu bankans
www.riksbank.se.
PENINGAMÁL 2002/3 43
24. Rétt er að benda á að Alþýðusambandið hefur fyrst og fremst gagnrýnt
Riksbanken fyrir að hafa stefnt of harkalega á 2%-markið með þeim
afleiðingum að verðbólgan hafi oftar verið undir markinu en yfir því.
25. Andersson (2001).