Peningamál - 01.08.2002, Blaðsíða 31

30 PENINGAMÁL 2002/3
konar þak og gólf millibankavaxta og koma í veg
fyrir að þeir sveiflist of langt frá stýrivöxtum Seðla-
bankans.
Aðkoma ríkissjóðs að markaðnum
Hafa ber í huga að reglulegar sem og óreglulegar inn-
og útborganir ríkissjóðs hafa áhrif á laust fé í kerfinu
og þar með á millibankamarkaðinn með krónur.
Þessar stærðir eru að mestu þekktar og geta verið í
ýmsu formi. Hér að neðan má sjá dæmi um inn- og
útborganir ríkissjóðs.
Ríkissjóður er ekki beinn aðili að millibanka-
markaðnum heldur fer flæðið fram í gegnum banka
og sparisjóði, þar sem þegnar og fyrirtæki landsins
eru með reikninga. Hreyfing á reikningum banka og
sparisjóða í tengslum við ríkissjóð leiðir til mót-
hreyfingar á reikningi ríkissjóðs sem síðan leiðir til
aukningar eða minnkunar lauss fjár á markaðnum.
Til glöggvunar má taka dæmi þar sem ríkið einka-
væðir, selur t.d. hlut sinn í fyrirtæki og fær fyrir það
4,8 ma.kr. Fjárfestar og almenningur kaupa hlutinn í
gegnum verðbréfafyrirtæki og greiða fyrir það með
peningum. Peningarnir, sem voru geymdir á reikn-
ingum í bönkum og sparisjóðum, fara inn á reikning
ríkissjóðs í Seðlabankanum. Við þessa færslu fara 4,8
milljarðar út af markaðnum, þ.e. fjármagn í umferð
hjá bönkum og sparisjóðum minnkar sem því nemur.
Við þessa tilfærslu fjármagns út af markaðnum
þrengir að jafnaði að lánastofnunum til skamms tíma
og allar líkur eru á að vextir á millibankamarkaði
hækki í kjölfarið. Hið gagnstæða gerist ef fé er greitt
úr ríkissjóði.
Það sem lesa má út úr vaxtarófinu
Með mati á vöxtum á millibankamarkaði er hægt að
áætla gróflega lausafjárstöðu markaðarins og jafnvel
stöðu einstakra lánastofnana. Vextir eru háir þegar
skortur er á lausafé á markaðnum og lágir ef gnótt
lausafjár er til. Einnig má áætla lausafjárstöðu mark-
aðarins út frá því hvar vaxtaferillinn er í samanburði
við daglána- og viðskiptareikningsvexti Seðlabank-
ans, en þeir mynda nokkurs konar þak og gólf milli-
bankavaxtanna eins og áður hefur komið fram.
Mynd 4 sýnir tímaróf vaxta hinn 28. júní og má
sjá að dýrt var að taka lán yfir nótt (O/N) eða
10,02%. Mun ódýrara var að taka lán til viku eða
lengri tíma. Þarna var nýafstaðið binditímabil og
markaðsaðilar voru í þröngri lausafjárstöðu til
skamms tíma sem endurspeglaðist í dýrum einnar
nætur lánum. Rúmlega viku seinna, eða hinn 5. júlí,
hafði staðan batnað og einnar nætur vextir orðnir
8,43%. Þá voru líka nýafstaðin endurhverf viðskipti
þar sem markaðsaðilar hafa aðgang að fjármagni í
Seðlabankanum á fyrirfram ákveðnum vöxtum gegn
framvísun trygginga í formi verðbréfa. Þegar þetta er
skrifað er ávöxtun í endurhverfum viðskiptum 8,5%.
S/W 1 M 3 M 6 M 9 M 12 M
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
10,0
11,0
12,0
%
Mynd 4
Vaxtaróf á krónumarkaði
Heimild: Seðlabanki Íslands.
5. júlí 2002
Vextir á
viðskiptareikningi við SÍ
Daglánavextir SÍ
28. júní 2002
Greiðslur úr ríkissjóði Greiðslur til ríkissjóðs
Laun og launatengd gjöld til starfsmanna Virðisaukaskattur, innheimtur annan hvern
ríkisins, greidd mánaðarlega mánuð
Barnabætur, greiddar fjórum sinnum á ári Tekjuskattur og tryggingargjöld
Vaxtabætur, greiddar einu sinni á ári Fjármagnstekjuskattur
Óregluleg greiðsla til lífeyrissjóða starfsmanna Óregluleg innkoma vegna sölu eigna (t.d.
ríkisins vegna einkavæðingar ríkisins)