Peningamál - 01.08.2003, Blaðsíða 23

ar verðbólga fór langt upp fyrir þolmörk verðbólgu-
markmiðs á árinu 2001 eltu skammtímavextir hana
ekki að fullu uppi. Rök eru fyrir sams konar við-
brögðum nú þegar verðbólga gæti um hríð verið
nokkru undir verðbólgumarkmiði bankans og jafnvel
orðið mjög nálægt neðri þolmörkum.
Spyrja má hvort verðbólga sem er verulega undir
markmiði í meira en ár beri merki um það að pen-
ingastefnan hafi verið of aðhaldssöm á síðasta ári.
Mikilvægt er í því sambandi að ein helsta ástæðan
fyrir því hvað verðbólga er lítil um þessar mundir er
sú hækkun á gengi krónunnar sem varð undir lok
síðasta árs og framan af þessu ári, sem skýrðist að
hluta af væntingum um stóriðjuframkvæmdir. Ekki
var reiknað með þessari gengishækkun þegar vextir
voru ákvarðaðir á síðasta ári. Til viðbótar þessu kem-
ur svo minni alþjóðleg verðbólga en flestir reiknuðu
með. Þessi staða gerir það hins vegar að verkum að
gengislækkun krónunnar síðan í maí er vel innan
ramma verðbólgumarkmiðs og reyndar gæti frekari
lækkun gengisins samrýmst því.
Mikilvægt er hins vegar að skilja að þótt peninga-
stefnunni beri að stefna að 2½% verðbólgu í fram-
tíðinni eins vel og kostur er, mun henni aldrei takast
það fullkomlega í raun. Verðbólguspár byggjast t.d.
yfirleitt á ákveðnum forsendum um erlenda verð-
bólgu og gengi krónunnar. Á þeim geta orðið miklar
og skyndilegar breytingar á spátímabilinu og þá er
yfirleitt of seint og jafnvel ekki heppilegt að breyta
vöxtum í stórum stökkum til að fínstilla verðbólgu-
stigið. Hugsunin að baki framsýnu verðbólgumark-
miði er einmitt að langtímasjónarmið hafi meira vægi
en skammtímasjónarmið.
Áhrif stýrivaxtalækkana erlendis
Síðan Peningamál voru gefin út í maí sl. hafa seðla-
bankavextir verið lækkaðir í mörgum löndum sem
hafa formlegt verðbólgumarkmið og einnig í Banda-
ríkjunum og á evrusvæðinu. Þannig voru t.d. seðla-
bankavextir lækkaðir um eina prósentu í Noregi und-
ir lok júní og vextir voru lækkaðir í Svíþjóð, Bret-
landi og Kanada um 0,25 prósentur í júlímánuði.
Lækkun seðlabankavaxta er aðallega afleiðing veik-
ari hagvaxtar en vænst hafði verið og mjög lítilli
verðbólgu í mörgum viðskiptalöndum. Afleiðingin af
þessum lækkunum er að seðlabankavextir eru hlut-
fallslega hærri hér á landi en áður var og vaxtamun-
ur gagnvart útlöndum hefur aukist. Seðlabankavextir
hér á landi eru þó alls ekki fjarri því sem þekkist í
öðrum verðbólgumarkmiðslöndum. Þannig voru
vextirnir á Nýja-Sjálandi og Póllandi 5¼% fram til
24. júlí, eða svipaðir og hér, en mun hærri í verð-
bólgumarkmiðslöndum sem búa við meiri verðbólgu
en við og ofangreind lönd, eins og Brasilía, Ísrael og
Suður-Afríka.
Vaxtalækkanir erlendis kalla hins vegar ekki á
vaxtabreytingar hér á landi nema að svo miklu leyti
sem þær breyta verðbólguhorfum. Þar togast á tveir
þættir. Annars vegar eykst vaxtamunur sem að öðru
óbreyttu stuðlar að hærra gengi og minni verðbólgu
um hríð. Hins vegar lækkar fjármögnunarkostnaður
þeirra innlendu aðila sem kost hafa á erlendri fjár-
mögnun en það stuðlar að meiri umsvifum og síðar
meiri verðbólgu. Eftir að Ísland tók upp verðbólgu-
markmið og flotgengi er ekkert sjálfvirkt samband á
milli vaxtabreytinga hér á landi og í viðskipta-
löndum.
Skilningur á tilefni gengisstyrkingar og hagstjórnar-
vanda vegna stóriðju hefur aukist5
Þótt gengi krónunnar hafi lækkað nokkuð frá því sem
það var hæst í maí sl. er það þó enn töluvert fyrir of-
an það gengi sem hér var frá vormánuðum 2002 og
fram undir lok október þess árs. Það var þá talið
nokkuð nærri mati á jafnvægisgengi og vel ásættan-
legt fyrir útflutnings- og samkeppnisgreinar. Til að
5. Nánar er fjallað um hágengið og hagstjórnarvandann í ræðu Más
Guðmundssonar, aðalhagfræðings bankans, sem haldin var á fundi
Samtaka iðnaðarins 24. júní sl. Ræðan er birt í þessu hefti Peninga-
mála og er einnig að finna á heimasíðu bankans.
Mynd 13
Janúar | Febrúar | Mars | Apríl | Maí | Júní | Júlí |
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
%
Stýrivextir seðlabanka í nokkrum löndum
1. janúar - 25. júlí 2003
Heimild: EcoWin.
Evrusvæði
Bandaríkin
Svíþjóð
Noregur
Ísland
Nýja-Sjáland
Bretland
22 PENINGAMÁL 2003/3