Peningamál - 01.08.2003, Qupperneq 47

kerfinu áhrif á eftirspurn eftir áli. Þar sem álverð
virðist fylgja alþjóðlegri hagsveiflu mun nánar en
fiskverð, má leiða líkur að því að aukin álframleiðsla
muni að einhverju marki hafa þau áhrif að minnkandi
eftirspurn eftir neytendavörum erlendis komi fram í
samdrætti í útflutningsverðmæti á Íslandi í meira
mæli en nú er. Íslenska hagkerfið ætti samkvæmt því
að færast nær því sem gerist á alþjóðavettvangi.
Fylgni álverðs við alþjóðavexti
Fjárfesting Landsvirkjunar í Kárahnjúkavirkjun er
talin nema um 95 ma.kr. miðað við verðlag og gengi
í nóvember 2002 og mun verða fjármögnuð að u.þ.b.
3/4 með lánsfé, samkvæmt greinargerð til eigenda
Landsvirkjunar (2003). Þessi fjárfesting nemur um
1/10 hluta vergra erlendra skulda þjóðarinnar eins og
staðan var í september 2002. Í samningum Lands-
virkjunar og Fjarðaáls er kveðið svo á að raforkuverð
skuli breytast í réttu hlutfalli við heimsmarkaðsverð
á áli. Bent hefur verið á að fylgni álverðs og vaxta
dragi úr þeirri vaxtaáhættu sem Landsvirkjun stendur
frammi fyrir. Ef álverð lækkar um leið og vextir, mun
kostnaður fyrirtækisins lækka um leið og tekjurnar
dragast saman. Þessu til stuðnings hefur verið bent á
að daglegt stundarverð á áli og daglegir LIBOR-
vextir til 6 mánaða fylgjast náið að eins og mynd 4
gefur til kynna.
Þar sem tímaraðir fyrir 6 mánaða LIBOR-vexti
ná ekki lengra aftur en til ársins 1989 er mánaðarlegt
álverð borið saman við bestu skammtímavexti sem
bandarískum fyrirtækjum standa til boða (e. prime
rate) í hverjum mánuði. Það er fróðlegt að sjá á mynd
5 að þetta samband vaxta og álverðs virðist haldast
einnig yfir lengri tíma.
Vaxtagreiðslur Landsvirkjunar á nafnvirði
samanstanda af væntri verðbólgu og raunvöxtum.
Þegar fylgni nafnvaxta og álverðs á föstu verðlagi er
skoðuð nánar, kemur í ljós að það er verðbólguhluti
vaxtagreiðslnanna sem fylgir álverðinu, en ekki
raunvaxtahlutinn. Á mynd 6 sést að sambandið á
milli álverðs og raunvaxta er ekki eins augljóst og á
milli álverðs og nafnvaxta.
Hins vegar má sjá á mynd 7 hvernig álverð á
föstu verðlagi og 12 mánaða breyting í neyslu-
verðsvísitölu í dollurum (e. CPI) fylgjast að.
Fylgnin á milli nafnvaxta og álverðs er þess
vegna tilkomin vegna fylgni í verðbreytingum mæld-
um t.d. með neysluverði í dollurum, en ekki vegna
46 PENINGAMÁL 2003/3
1. Vextir sem gilda fyrir bandarísk fyrirtæki í dollurum (e. prime rate). Raunvirt með tilliti til
neysluverðsvísitölu í Bandaríkjunum. Heimildir: London Metal Exchange og EcoWin.
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
Dollarar/tonn
0
2
4
6
8
10
-2
-4
%
Vextir (hægri ás)
Álverð (vinstri ás)
Álverð á raunvirði og bestu fáanlegu
skammtímaraunvextir1 1968-2001
Mynd 6
1. Vextir sem gilda fyrir bandarísk fyrirtæki í dollurum (e. prime rate).
Heimildir: London Metal Exchange og EcoWin.
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
0
400
800
1.200
1.600
2.000
2.400
2.800
3.200
3.600
Dollarar/tonn
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
%
Vextir (hægri ás)
Álverð (vinstri ás)
Álverð og bestu fáanlegu skammtímavextir1
1968-2001
Mynd 5
Heimildir: London Metal Exchange og EcoWin.
Stundarverð á áli og 6 mánaða LIBOR
vextir í dollurum 1989-2002
Mynd 4
Álverð (vinstri ás)
LIBOR vextir
(hægri ás)
Dollarar/tonn %
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002
3.000
500
1.000
1.500
2.000
2.500
0 0
4
2
6
8
10
12