Peningamál - 01.08.2003, Page 33

32 PENINGAMÁL 2003/3
... þegar stórum hreyfingum fækkaði ...
Síðastliðið ár hefur verið allnokkuð um stór viðskipti
sem leitt hafa til væntinga um aukið innstreymi er-
lends gjaldeyris. Einkavæðing ríkisbankanna hafði
þessar væntingar í för með sér, þrátt fyrir að komið
hafi fram að ekki stæði til að flytja gjaldeyri inn í
landið í tengslum við hana. Væntingar um gjaldeyr-
isinnstreymi vegna stórra viðskipta sem tengdust
ýmsum hlutafélögum og væntingar um gjaldeyris-
innstreymi vegna virkjana og stóriðjuframkvæmda
höfðu einnig veruleg áhrif á þróun gengisins. Til
þessa hefur raunverulegt innstreymi vegna stórfram-
kvæmda verið lítið en væntingar hafa hins vegar
verið um mikil áhrif þessa á gengi krónunnar. Á allra
síðustu mánuðum hefur orðið nokkurt lát á fréttum
um innstreymi af þessum toga og því hafa styrking-
aráhrifin dvínað. Aukinn vöruskiptahalli gefur einnig
til kynna að neysla fari vaxandi sem leiðir til út-
streymis gjaldeyris en á móti koma jákvæðar fréttir
af aflabrögðum og aukningu aflaheimilda sem vinna
á móti.
... Seðlabankinn jók regluleg kaup sín á gjaldeyri ...
Í samræmi við tilkynningu Seðlabankans við útgáfu
Peningamála í maí jók hann dagleg kaup sín á gjald-
eyri úr 1,5 milljónum Bandaríkjadala í 2,5 milljónir
Bandaríkjadala. Tilgangurinn með kaupunum er að
nýta það lag sem bankinn telur vera á gjaldeyris-
markaði til að auka gjaldeyrisforðann. Til skamms
tíma var töluverður hluti gjaldeyrisforðans fjár-
magnaður með skammtímalántökum en þau lán hafa
nú að mestu verið greidd upp. Sterkari gjaldeyris-
forði vegur einnig upp á móti áhyggjum sem ýmsir
aðilar, þ.m.t. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn og láns-
hæfismatsfyrirtæki, hafa lýst vegna aukinnar erlendr-
ar skuldsetningar Íslendinga. Þótt skuldastaða hins
opinbera hafi um nokkurt skeið verið að lækka hafa
skuldir einkageirans aukist verulega en þar sem
nokkur hluti þeirra er til fremur skamms tíma kann
að vera þörf á auknum gjaldeyrisforða vegna var-
úðarsjónarmiða. Frá því að bankinn hóf kaup sín á
gjaldeyri í byrjun september 2002 til 25. júlí sl. hefur
bankinn keypt gjaldeyri að andvirði 26,8 ma.kr. Gert
er ráð fyrir að gjaldeyrisforðinn verði kominn í um
55 ma.kr. í árslok. Þróun gjaldeyrisforða og fjár-
mögnunar hans má sjá á mynd 2.
... og spákaupmennska jókst
Nokkuð hefur verið um spákaupmennsku á gjaldeyr-
ismarkaði ef marka má fréttir frá aðilum á gjaldeyr-
ismarkaði. Spákaupmennirnir hafa bæði verið inn-
lendir og erlendir og einhverjir erlendir bankar
virðast vera í þessum hópi. Spákaupmennska getur
aukið flæði á markaðnum og liðkað þannig um fyrir
eðlilegri verðmyndun en ef flótti brestur á veldur
hann oft hraðari og ýktari verðbreytingum en ella.
Spákaupmennskan felst í því að kaupa eða selja
gjaldeyri í þeim tilgangi að hagnast á væntum
verðbreytingum. Spákaupmaður sem á von á styrk-
ingu krónunnar kaupir þannig krónur og væntir þess
að geta selt þær síðar með hagnaði. Spákaupmaður
sem væntir veikari krónu selur krónur og væntir þess
að geta keypt þær ódýrar síðar. Inn í þetta dæmi
blandast síðan vextir og kjör á inn- og útlánum, hér
og erlendis. Oft er spákaupmennska voguð, þ.e. spá-
kaupmennirnir gera afleiðusamninga til að taka
stærri stöður. Þetta er áhættusamt en getur skilað
ríkulegri ávöxtun. Skýrustu dæmi um veru spákaup-
manna á gjaldeyrismarkaði sáust um miðjan júní
þegar snörp lækkun varð á gengi krónunnar á sama
tíma og vextir á ríkisvíxlum hækkuðu skarpt vegna
skyndilegrar aukningar framboðs þegar spákaup-
menn losuðu um innlendu fjárfestinguna.
Vextir lækkuðu ...
Vextir á krónumarkaði lækkuðu um tíma, m.a. vegna
aukins lausafjár sem stafaði af kaupum Seðlabankans
á gjaldeyri. Vextir á skemmri tíma skuldbindingum á
krónumarkaði hafa um nokkurt skeið verið nokkuð
lágir í samanburði við stýrivexti Seðlabankans en
Gjaldeyrisforði Seðlabankans
janúar 1999 - júní 2003 (mánaðarleg gögn)
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M
1999 2000 2001 2002 2003
0
10
20
30
40
50
60
Ma.kr.
Mynd 2
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Gjaldeyrisforði
Skammtímafjármögnun