Peningamál - 01.12.2005, Síða 94

L ÍFEYRISS JÓÐIR – FRAMTÍÐARHORFUR
OG ÓVISSUÞÆTTIR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
4
94
bregðast við með auknum sparnaði. Ef réttindi í sjóðnum væru nálægt
lágmarkskröfu laganna væri beinlínis bannað að skerða réttindi hans.
Vaxtabreytingin í þessu tilbúna dæmi er minni en þær vaxta-
breytingar sem sjóðirnir hafa búið við hingað til eða mega vænta í
fram tíðinni.
Framtíðarhorfur
Almennir lífeyrissjóðir
Við höfum búið til reiknilíkan af sjóði sem líkir í megindráttum
eftir almennu sjóðunum og iðgjöld og lífeyrisgreiðslur svara til raun-
verulegra gilda árið 2004. Líkanið má svo nota til að spá þróun sjóð-
anna og kanna þætti sem hafa áhrif á hana. Lífslíkur og frjósemi fylgja
grunnlíkaninu, sem lýst var hér að framan, nema annað sé tekið fram.
Tekjuskipting fylgir gögnum Hagstofunnar. Hún er unnin upp úr skatt-
framtölum og ætti því að bera vel saman við þær tekjur sem greitt er
af til lífeyrissjóða.
Í líkaninu byrja sjóðfélagar að greiða iðgjöld 18 ára og fara á eft-
irlaun 67 ára. Meðaltekjurnar ná til þeirra sem telja fram atvinnutekjur
og gefa væntanlega sæmilega mynd af því að margir í yngstu árgöng-
un um eru í skóla. Sumir fara á eftirlaun fyrir 67 ára aldur og aðrir
síð ar, en þeir sem aðeins hafa eftirlaunatekjur eru ekki teknir með í
út reikning á meðaltekjum svo að reiknuðu meðaltekjurnar eiga líka
nokkuð vel við þarna.
Iðgjaldatekjur almennu sjóðanna 2004 svara til þess að 83,8%
landsmanna á starfsaldri hafi greitt þau og verður miðað við það hlut-
fall í reikningunum.
Við útreikning á réttindum til örorku- og ellilífeyris er miðað við
að sjóðurinn hafi tekið til starfa 1970. Sjóðirnir náðu ekki til sjálfstæðra
atvinnurekenda fyrr en 1980. Framan af voru eingöngu greidd lífeyr-
issjóðsiðgjöld af dagvinnutekjum en iðgjöld af yfi rvinnugreiðslum voru
tekin upp í áföngum 1987-1990. Réttindin sem iðgjaldið veitti, áttu
að fylgja launaþróun, en ekki verðtryggingu eins og síðar varð. Með
því að reikna réttindi í samræmi við launaþróun og miða við jafna
breytingu frá 1970, áætlaða stigavinnslu og að greitt sé af 83,8% at-
vinnutekna til sjóðsins hefði hann átt að greiða 15,4 ma.kr. í eftirlaun
árið 2004. Raunveruleg eftirlaun almennu sjóðanna voru hins vegar
tæpir 9,9 ma.kr. Meginskýringin á þessum mun er væntanlega að ekki
var greitt lífeyrissjóðsgjald af ýmsum tekjum. Í framreikningum þarf að
þekkja réttindi við upphaf þeirra árið 2004 og hvernig þau skiptast eftir
aldri. Við lækkum öll ofangreind reiknuð stig frá fyrri árum um 6,7%
og að auki um 2,0% árlega frá 2003 aftur til 1970 og fæst þá rétt upp-
hæð ellilífeyris árið 2004.
Örorkulífeyrir miðast við uppsöfnuð réttindi og áætlun um rétt-
indaöfl un fram að eftirlaunaaldri ef ekki hefði komið til örorku. Reikn-
aðar örorkubætur miðað við að allir séu með 100% örorku eru 13,3
ma.kr., en sjóðirnir greiddu 4,5 ma.kr. í örorkubætur. Þeirra greiðslur
ná til öryrkja með 50-100% örorku, en ljóst er að réttindi öryrkja eru
miklu lægri en fást með því að reikna með meðaltekjum og réttindum.
Til að fi nna örorkubætur í framreikningum höldum við okkur því við
reikniaðferðina en margföldum síðan reiknaðar bætur með hlutfalli
greiddra og reiknaðra bóta árið 2004.