Peningamál - 01.12.2005, Blaðsíða 96

L ÍFEYRISS JÓÐIR – FRAMTÍÐARHORFUR
OG ÓVISSUÞÆTTIR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
4
96
Séreignarsparnaður
Sjóðir sem taka við séreignarsparnaði áttu 110 ma.kr. í árslok 2004 og
iðgjöld þeirra það ár voru 17,3 ma.kr. Þarna eru bæði taldar séreigna-
deildir lífeyrissjóða og annarra fjármálastofnana sem varðveita slíkan
sparnað. Með gildandi samningum um viðbótarlífeyrissparnað greiða
vinnuveitendur 2% af launum móti sama framlagi launþega. Þetta er
svo hagstætt fyrir launþega að líklegt er að þátttaka aukist enn frá því
sem nú er. Forsendur líkans til að meta framtíðarþróun þessara sjóða
eru óvissari en fyrir almennu sjóðina. Enda þótt meirihluti landsmanna
á starfsaldri sé nú þátttakandi í svona sjóði er ekki skylduaðild að þeim.
Við þekkjum hvorki kyn- og aldursskiptingu þeirra sem greiða í þessa
sjóði né þeirra sem eiga núverandi innstæðu.
Mikil óvissa er einnig um hvenær lífeyrisgreiðslur frá séreign-
arsparnaði muni fara fram. Heimilt er að taka lífeyrinn út með jöfnum
greiðslum milli 60 og 67 ára. Eftir það má taka hann allan út í einu
lagi. En það má einnig breyta honum í ævilangan lífeyri eftir 67 ára
aldur. Með þessu móti er reyndar kominn nokkur samtryggingarþátt-
ur í þessa sjóði. (Það verður snúið tryggingafræðilegt viðfangsefni að
ákveða upphæð ævilanga lífeyrisins. Þegar sjóðfélagar velja hvort þeir
noti það fyrirkomulag eða taki innstæðuna alla út vita þeir talsvert um
ævilíkur sínar. Margir þeirra sem eiga skammt ólifað vita að lífslíkur
þeirra eru lágar og taka sína innstæðu strax. Aðrir hafa engin einkenni
um hættulega sjúkdóma og eiga langlífa ættingja og kjósa að fá lífeyri
ævilangt. Það dugir því ekki að reikna eftir almennum ævilíkum.)
Séreignarsjóðir verða minni en samtryggingasjóðir með sama
iðgjald. Söfnunarfé þeirra sem deyja eða verða öryrkjar áður en eftir-
launaaldri er náð er greitt út í séreignarsjóðum og ellilífeyrir þeirra sem
ekki kjósa ævilangan lífeyri er greiddur miklu fyrr en í samtrygginga-
sjóðum. Við framreikning á séreignarsjóðunum er eign þeirra árið 2004
skipt á landsmenn í hlutfalli við meðaltekjur hvers aldurs og kyns. Ið-
gjaldið 2004 svarar til þess að greitt sé að meðaltali 3,7% af launum
til þessara sjóða og er því hlutfalli haldið í framreikningum. Hins vegar
vitum við lítið hvernig félagsmenn muni kjósa að taka út innstæður
sínar. Við látum nægja að sýna dæmi um lífeyrinn og stærð sjóðsins
miðað við að innstæða sé öll greidd út við 67 ára aldur. Innstæða yrði
lægri og heildareign sjóðanna minni ef allir byrjuðu að taka út inneign
sína um sextugt. Hins vegar yrði bæði sjóður og lífeyrisgreiðslur hærri
ef allir söfnuðu í sjóðinn fulla starfsævi og breyttu innstæðunni þá í
verðtryggðan lífeyri til æviloka.
Samtryggingarsjóðir með ábyrgð atvinnurekenda áttu 166 ma.kr.
í árslok 2004. Þetta er mikið fé, en þó langt frá því að duga fyrir skuld-
bindingum sjóðanna. Ríki og sveitarfélög bera ábyrgð á skuldbind-
ingunum og ákveða í hvaða mæli þau mynda sjóði til að standa undir
lífeyrisgreiðslunum eða greiða þær jafnóðum með skatttekjum sínum.
Við reynum ekki að setja fram líkan fyrir stærð þessara sjóða á komandi
árum.

Ráðstöfun sjóðanna
Á næstu 10 árum þurfa íslenskir lífeyrissjóðir að koma fyrir um 1000
ma.kr. miðað við núverandi verðlag, eða nálægt andvirði landsfram-
leiðslu eins árs, í viðbót við þær eignir sem fyrir eru. Til samanburðar