Skírnir - 01.01.1949, Side 220

212 Ritfregnir Skirnir
það, sem gerir manninn að manni, miklar hann og betrar á einhvern
hátt.
Þess er ekki að dyljast, að margur hefur farið flatt á slíku viðfangs-
efni hæði í riti og ræðu. Ekkert er óvænlegra til vakningar og áhrifa
en andlausar siðarellur og máttlausar áminningar. Engu sliku þurfa
lesendur þessarar hókar að kvíða. Hér er fjör, líf og glaðværð. Og les-
endur eru alveg sjálfráðir um það, hvað þeir seilast djúpt til áhrifa
þeirra, sem í erindunum felast.
Erindum séra Kjartans er í öllum aðalatriðum mjög líkt farið og er-
indum séra Magnúsar. Þungamiðjan er hin sama, meðferð svipuð, hæði
að formi og málfari. Er það að vísu engin furða, þó að þeim svipi sam-
an, því að hér eru tveir kvistir af sama stofni. Samt hygg ég, að mörg-
um lesendum geti þótt gaman að bera þá saman, finna það, sem líkt
er og ólíkt með þeim, og leggja sinn dóm á það, hvor snjallari er.
Um málfar þeirra hræðra er það að segja, að háðir skrifa hreint mál
og fagurt, mælt mál og alþýðlegt, en samt ekki að öllu leyti í hvers-
dagsbúningi. Hygg ég, að háðum hafi þeim fundizt, að svo tigin væri
íslenzkan, að henni sæmdu skartklæði nokkur, hvar sem væri og hvenær
sem væri. Ritmál þeirra er talmál fyrst og fremst, eins og það er kjam-
hezt og fegurst talað, en þó með nokkrum viðhafnarhlæ, sem sóttur er
til fombókmennta. En þar voru þeir flestum hnútum kunnugir.
Einhver hefur orðað það við mig, að slík bók sem þessi myndi ekki
hljóta þá vinsæld, sem henni her, hjá nútíðarkynslóðinni. Svo breyttir
séu timar og viðhorf öll önnur en vom fyrir 30—40 ámm. Sjálfsagt
er það rétt, að svo hefur hraði og hávaði nútímans villt um fyrir mörg-
um unglingnum, að hann hefur enga eirð né nenningu til til þess að
hlusta á fom spjöll um fremd og dáðir, mannvit og manndóm, sem
gimileg em til eftirbreytni. En ekki vil ég dæma fleiri í þann hóp en
þörf krefur. Hina ætla ég fleiri, íslenzka æskumenn og konur, sem enn
leggja við hlustirnar, þegar réttilega er til þeirra talað um manngildi
og manngöfgi, ættjarðarást og mátt og framtið íslenzkrar tungu. Þess-
vegna hygg ég, að Rræðramál verði vinsæl hók og fjöllesin nú og fram-
vegis. Þó að hún láti lágt yfir sér, hefur hún þá rödd til að bera, sem
heyrast mun inn í innstu afkima hugsandi manna, þrátt fyrir öskur
og emjan hverfandi hjóla í heimsmenningu nútimans.
Enn er þess að geta, að i hókinni em æviágrip þeirra beggja, séra
Magnúsar og séra Kjartans, mjög glögg og greinagóð. Höfundur þeirra
er frændi þeirra, Ásmundur Guðmundsson prófessor, en hann sá um út-
gáfu bókarinnar. Æviágripin em samin af miklum kunnugleika, svo
sem vænta mátti, aðdáun og hlýjum huga. Mun mörgum lesanda finn-
ast ævisögur þessar góður hókarauki.
Útgefandi bókarinnar hefur gert hana vel úr garði og vandað til
hennar á allan hátt.
Freysteinn Gunnarsson.