Skírnir - 01.01.1972, Page 196

194
RITDOMAR
SICÍRNIR
stakra þjóða komið betur í ljós. Þá hefði líka stundum mátt gera nokkru
fyllri grein fyrir áhrifum sunnan að frá meginlandsþjóðum Evrópu.
Það má þó vel vera, að þessi háttur hefði leitt af sér önnur vandamál við
samsetningu þessa rits, sem tekizt hafi að sneiða hjá með hinni tímatalslegu
aðferð.
Þótt hér hafi verið bent á ofurlítið aðra leið en farin var, breytir það ekki
því mati, að einmitt inngangskaflarnir, þar sem gerð er grein fyrir heildar-
þróuninni, séu mikilsverðasta nýjungin við þessa bókmenntasögu. Við endur-
útgáfu ritsins tel ég, að leggja mætti enn meiri áherzlu á þennan þátt þess,
jafnvel þótt það kostaði að stytta að tiltölu kaflana um bókmenntir ein-
stakra þjóða.
Þegar litið er á það rými, sem tilteknum tímabilum og bókmenntum ein-
stakra þjóða á þeim er gefið í Nordens litteratur, vekur það nokkra eftirtekt,
hversu þröngur stakkur er sniðinn íslenzkum bókmenntum 1500-1770. Er um
þær fjallað á sem næst 8% bls. Til samanburðar má geta þess, að um sænsk-
ar bókmenntir sömu tímabila eru skrifaðar sem næst 2714 bls., og sama rými
fá norskar og danskar bókmenntir þessa tíma sameiginlega.
Hér virðist mér eima óþarflega mikið eftir hjá ritstjórninni af því sjónar-
miði, að á Islandi hafi verið eins konar bókmenntalegt tóm frá lokum sagna-
ritunar til upphafs rómantíkur.
Ef ég mætti velja um bókmenntaarf Svía og Islendinga - að ég ekki tali
um Dani og Norðmenn - frá þessum öldum, velkist ég ekki andartak í vafa
um, að ég kysi helzt íslenzkar bókmenntir bæði sakir bókmenntalegs gildis
og fjölbreytni. Sú hefð, er Islendingar áttu frá miðöldum sem hámenntuð bók-
menntaþjóð, entist svo vel, að það var varla fyrr en um miðja 18. öld, að höf-
undar meðal hinna Norðurlandaþjóðanna næðu svipuðu stigi. Annað mál er
það, að þá fóru þessar þjóðir fljótt fram úr okkur af mörgum orsökum, og
síðan höfum við ávallt verið þiggjendur áhrifa þaðan og sjaldan veitendur.
Þótt ritstjórn Nordens litteratur hafi ætlað íslenzkum bókmenntum þessara
alda svo þröngt rúm, bætir það mjög úr skák, að Jóni Samsonarsyni, sem sam-
ið hefur kaflana þrjá um þessi tímabil, hefur tekizt betur en flestum hinna
höfundanna að koma miklu efni í stutt mál.
Þegar minnzt er á þiggjendur og veitendur, er forvitnilegt fyrir íslendinga
að sjá í þessu riti, hversu íslenzkar bókmenntir fornar hafa einkum verið
áhrifavaldur á Norðurlöndum á tveimur skeiðum: á 17. öld og upp úr alda-
mótunum 1800, þegar skandínavískir höfundar ortu gjarna um fomíslenzk
minni undir evrópskum háttum og í klassískum anda. Þannig rann þá saman
á Norðurlöndum norrænt og suðrænt. Líka er athugunarefni varðandi áhrifiu
að utan hið sameiginlega einkenni jaðraþjóðanna Finna og Islendinga, hve
síðrómantíkin bar ríkulegan ávöxt í bókmenntum þeirra.
Þegar semja skal rit sem Nordens litteratur, þar sem margir höfundar eiga
hlut að máli, skiptir miklu fyrir heildarsvip verksins og yfirlýstan tilgang
þess, með hvaða afstöðu höfundarnir nálgast viðfangsefni sitt, og að þjóðern-
isleg sérsjónarmið víki fyrir heildarsýn.
Ég hygg að ritstjóranum, Mogens Brpndsted, hafi vel tekizt að gæta þessa.