Skírnir - 01.01.1983, Page 193

SKÍRNIR
RITDÓMAR
187
hías Johannessen, Dagur Sigurðarson í þriðja bituli þess. Þetta raætti kyrrt
liggja e£ augljós væru af sögunum sjálfum rök fyrir að taka þa‘r upp í sýnis-
bók sem þessa og þar með úrval þeirra smásagna sem best þykja gerðar;
en þau liggja ekki allténd í augum uppi.
Vera má að þetta efnisval eigi að benda til þess hve rúm geti reynst
endimörk smiisagna, óglögg skil á milli þeirra og annarra bókmennta:
tæpt kann að þykja að kalla Nýja hattinn eftir Stephan G, þátt Þorsteins
a£ Sigurði mállausa smásögur, en It’s a Long Way eftir Stein er það aug-
ljóslega ekki. Svo kann, ef að er gáð, að vera um fleira efni í bókinni;
en langar sögur, Laun dyggðarinnar eftir Steindór Sigurðsson, Skemmti-
ferð eftir Thor Vilhjálmsson, benda á önnur endimörk, skil sem einhver-
staðar liggja á milli aðgreindra þátta í sagnagerð, skáldsögu og smásögu.
En þá er því aftur ósvarað af hverju einmitt þetta efni, þessar tilgreindu
sögur, sé tekið fram yfir aðra hugsanlega efniskosti.
Og af því hvað efnisvalið er sumpart rúrnt fer lesandi brátt að undrast
urn hina og aðra höfunda sem ekki hafa fengið inni í safninu. Einhver
kann að setja fyrir sig að ekki skuli fleiri höfundar frá 19du ökl rúmast
þar, svo sem Benedikt Gröndal eða sjálfur Jón Thoroddsen; af afkastamikl-
um höfundum í hópi kvenna vantar Torfhildi Hólm, Kristínu Sigfús-
dóttur, Elínborgu Lárusdóttur, Ragnheiði Jónsdóttur; af íslenskum höf-
undum á dönsku Jónas Guðlaugsson og Friðrik Brekkan; a£ módernistum
á seinni árum Steinar Sigurjónsson og Ólaf Hauk Símonarson. Bágt að
skilja að óreyndu að eftir þessa höfunda, einhvem eða alla þeirra, liggi
ekki einhverjar sögur sem fullvel jafnist á við til dæmis sögur eftir Huldu,
Oddnýju Guðmundsdóttur, Sigurð Róbertsson, Jón frá Pálmholti og upp
eru teknar í safnið eða ýmsa þá höfunda sem áður voru nefndir. Og þar eru
engar sögur eftir nýja höfunda á sfðustu árum þegar smásagnagerð er að
taka við sér upp á nýtt.
Þetta ber að sama brunni: þörf væri skilmerkrar greiningar, formlegrar
viðmiðunar í og með efnisvalinu um það hvað sé réttnefnd smásaga, hvernig
smásögur greinist frá skáldsögum og öðrum frásögnum, hvað skapi greinar-
mun sögu og góðrar sögu. Og væri jafnharðan spor í þá átt að afmarka
smásagnagerð sent sérstaka bókmenntagrein á íslensku. Að öðrum kosti er
varla auðið að fá yfirsýn yfir, hvað þá velja með neinni skynsamri reglu úr
öllu því efni sem til álita kemur.
í leit að slíkri reglu cr auðvitað vert að huga að því hvort smásögur séu
að einhverju leyti sér um efni eða hópi sig kannski saman um einhver sér-
stök söguefni. í íslenskum smásögum, fyrsta bindi safnsins, er saga eftir
höfund sem annars hefur lítt verið orðaður við sagnagerð, Angalangur eftir
Jón Sigurðsson frá Kaldaðarnesi. Efnið er algengt: bernskuminning úr sveit-
inni í garnla daga og gæti eftir efnisatriðum sínum verið dagsönn saga.
Hefði þegar þessvegna verið ástæða að velja aðra sögu í safnið eftir Einar
Kvaran en akkúrat Marjas, enda af nógu að taka hjá honum. í og með
liinum skopnæmu raunum drengsins í sögunni má auðvitað lesa í Anga-