Skírnir - 01.01.1986, Qupperneq 222

218
EINAR G. PÉTURSSON
SKfRNIR
þegar hér var komið sögu verið búin að ná jafnmikilli útbreiðslu
meðal veraldlegra höfðingja og síðar varð.
Hér hefur verið reynt að draga saman fáeinar líkur til þess, að
Landnáma hafi verið skrifuð að frumkvæði kirkjunnar og þá ligg-
ur beinast við, að Gissur biskup og samverkamenn hans hafi átt
þar hlut að. Reynt var hér að framan að skilgreina hverjir það
helst voru (s. 209). Ástæður fyrir ritun Landnámu gátu þá verið
ýmsar eins og málum var háttað um 1100, en hér hefur verið reynt
að færa að því líkur, að ástæðan hafi einkum verið skipting lands-
ins í kirkjusóknir. Annars er útilokað að menn hafi þá án aðildar
og hagsmuna kirkjunnar skrifað Landnámu.
í þessum lestri má segja, að verið sé að hnykkja fastar að því
sem Halldór Hermannsson sagði í fyrrnefndri grein sinni. Jakob
Benediktsson ýjar einnig að þessu í Landnámuútgáfu sinni.11
Sama má segja um Harald Matthíasson í áður tilvitnuðu riti,12
þótt hann sé annars fylgjandi skoðuninni, að fróðleiksfýsnin hafi
ráðið mestu um, að Landnáma var samin.
Kenning þessi hefur það fram yfir aðrar, að hún styðst og er í
fyllsta samræmi við það sem vissa er um, að var að gerast í þjóðlíf-
inu. Engar heimildir eru um, að komið hafi verið á óðalsrétti á ís-
landi um 1100, en heimildir um tíundarlögin og eflingu kirkjunn-
ar eru ótvíræðar. Það verður að telja, að verið sé að fara yfir læk-
inn að sækja vatnið að leiða fyrst líkur að því að óðalsrétti hafi
verið komið á á íslandi um 1100 og vegna þess að verið var að
koma á óðalsrétti hafi Landnáma verið skrifuð, en gefa aftur á
móti lítinn gaum að því sem sannanlega var að gerast í landinu á
sama tíma.
Annars er Landnáma slíkt verk og svo margt óljóst um tímana
og aðstæðurnar á íslandi er hún var samin, að hollt er að minnast
orða Björns Sigfússonar: „Varast skyldi hverja þá fullyrðing um
tilgang landnámaritunar, sem lokað getur aðrar tilgangsskýringar
úti.“13
Tilvísanir
I
1. íslenzkfornrit. I. íslendingabók. Landnámabók. Jakob Benediktsson gaf
út. Rv. 1968, cxxiv. (Hér eftir: //. I.).