Skírnir - 01.01.1986, Page 426

422
HJÖRTUR PÁLSSON
SKÍRNIR
sjálfrar. Endurtekningin sem stílbragð og leiðarstef er alþekkt fyrirbæri, en ég
er ekki frá því að Matthías noti hana þannig fulloft. Þó að ritgerðin sé samin
fyrir ungt fólk til kynningar á Ijóðum Tómasar er hún um leið fróðleg og
ánægjuleg lesning fyrir eldri lesendur og samin af mikilli aðdáun á skáldinu og
hlýju og ást á viðfangsefninu sem smitar út frá sér. Og hver láir höfundi það?
Stundum virðist mér hann þó ganga fulllangt í ákafa sínum. í upphafi rit-
gerðarinnar segir hann (bls. 152): „Það er með ólíkindum hve bráðþroska
skáld Tómas var og mér er til efs að nokkurt skáld íslenzkt standist í því efni
samanburð við hann, nema . . .“ Síðan leitar hann fljótlega út fyrir landstein-
ana og minnir á Keats, en nefnir þó áður þrjú skáld íslensk sem fyrirvarinn í
lok tilvitnunarinnar bendir til. Við þann lista mætti kannski bæta fleirum.
Hvað með Hannes Pétursson t. d.? Ekki skal löngu máli að þessu eytt, enda
er það matsatriði og vissulega sýnir samanburður höfundar öran þroska Tóm-
asar á æskuárum. En er ekki einmitt munur ljóðanna í fyrstu tveimur bókun-
um til marks um slíka framför hlutfallslega á þeim tíma sem milli útkomu
þeirra leið að helst til djúpt kunni að vera tekið í árinni þó að óþarft sé að
binda sig of fast við ártölin ein? Á næstu síðu segir Matthías: „Hitt er svo ann-
að mál að ekkert ljóðskáld íslenzkt hefur átt jafnmarga strengi á hörpu sinni
og Tómas Guðmundsson og mætti jafnvel fullyrða án mikils fyrirvara að sér-
hvert ljóð hans sé með eigin bragarhætti og ólíkt öðrum ljóðum að ytra bún-
ingi. Slíkt er einungis á valdi stórskálda.“ Þá kallar höfundur tiltekið ljóð
Tómasar „eina fegurstu perluna í ljóðlist okkar á þessari öld“ (bls. 159), nefnir
annað „sem margir telja skærustu ljóðperlu þessarar aldar á íslenzkri tungu að
ytri gerö og óvenjulegum efnistökum" (bls. 163) ogsegir: „Tómas Guðmunds-
son hefur aldrei notað orð eins og aðrir. Hann hefur ekki heldur ort eins og
neinn annar. Ljóð hans eru persónulegasti og sérstæðasti skáldskapur sem
hugsazt getur. Hann hefur ekki einasta endurnýjað ytra borð tungunnar,
orðin.heldureinniginnihaldið: hugsunina sjálfa“ (bls. 179). Hversumjögsem
menn hrífast eru svona afdráttarlausar fullyrðingar svo einstaklingsbundnar
og umdeilanlegar að þeim hættir til að segja minna en þeim er ætlað og þarna
hefur geðhiti skáldsins borið sigurorð af hlutlægni fræðimannsins og reynslu
ritstjórans sem sparar heimsstyrjaldarletrið. Dálítið finnst mér líka eins og
verið sé að tala um heilagan mann (eða heilaga menn) þegar því er ljóstrað
upp að Tómas hafi grafið hundinn Stubb á stað við Sogið sem var honum svo
kær að hann hafði hugsað sér að láta grafa sig þar sjálfan og það er gert með
þeim formála að beinast liggi við „að rifj a það upp sem hefur að vísu ekki kom-
ið fyrir almenningssjónir, en Tómas hefur sagt vinum sínum“ (bls. 164). Það
er ekki laust við að á þessu sé svolítill einkaleyfisblær sem sjaldnast er til
mikillar skemmtunar, en víðar vottar fyrir í bókinni, einkum þar sem höfund-
ur minnist á Morgunblaðið eða samtöl sín, viðtöl og viðmælendur. En slíkt á
hver við sig. Var það ekki Baudelaire sem sagði eitthvað á þá leið að lífið allt
væri spurning um smekk?
Nokkrir hnökrar sem varða frágang ritgerðarinnar skulu nefndir hér að
lokum. Betur hefði farið á því að nefna kvæði Tómasar, Heim tilþín, ísland,