Morgunblaðið - 10.07.2015, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 2015
Facebook-færsla
fjármálaráðherra,
Bjarna Benedikts-
sonar, frá 6. júlí sl. hef-
ur vakið athygli og
sterk viðbrögð. Þar
boðaði ráðherrann að
gera mætti ráð fyrir
8,9% hækkun bóta al-
mannatrygginga frá
næstu áramótum á
grundvelli launaþróunar.
Í ályktun aðalstjórnar ÖBÍ frá 27.
maí 2015 var gerð sú krafa að lífeyrir
almannatrygginga hækkaði að lág-
marki í samræmi við krónutöluhækk-
un lægstu launa í yfirstandandi
kjarasamningagerð. Lægstu laun
voru hækkuð um 31.000 kr. 1. maí
2015 og eiga að hækka um 15.000 kr.
á næsta ári, eða samtals um 46.000
kr. Hækkun lífeyris almannatrygg-
inga um 8,9% næstu áramót myndi
þýða hækkun upp á 17 til 20.000 kr.
fyrir lífeyrisþega með óskertar
greiðslur, eftir því hvort fólk fær
greidda heimilisuppbót eða ekki.
Lágmarkslaun munu því hækka rúm-
lega helmingi meira en lífeyrir al-
mannatrygginga auk þess sem hækk-
un lágmarkslauna kemur átta
mánuðum fyrr til framkvæmda. Boð-
uð hækkun er því talsvert undir
væntingum og óásættanlegt að hún
fylgi ekki hækkun lágmarkslauna.
Skortur á efnislegum
gæðum hjá 23% öryrkja
Önnur frétt sem vakti athygli í síð-
ustu viku var um nýlega rannsókn
Hagstofu Íslands, þar sem fram kem-
ur að 23% öryrkja búa við skort eða
verulegan skort á efnislegum gæðum.
Öryrkjar eru langstærsti hópurinn ef
þátttakendur eru greindir eftir at-
vinnustöðu. Öryrkjum sem búa við
verulegan skort fjölgaði úr 5% í 11%
milli 2013 og 2014. Niðurstaðan kem-
ur ekki á óvart því lífeyrir almanna-
trygginga hefur einungis hækkað á
bilinu 3 til 3,9% á árunum 2013 til
2015. Í krónutölum þýðir þetta um
5.000 kr. hækkun ráðstöfunartekna
hverju sinni fyrir þá sem hafa ekkert
eða lítið annað en lífeyrinn sér til
framfærslu. Útreikningar sem Talna-
könnun hf. gerði fyrir ÖBÍ sýna að
lífeyririnn hefur hvorki haldið í við
hækkun lægstu launa, verðlags- né
launavísitölu og er munurinn umtals-
verður. Því hefur orðið veruleg kja-
ragliðnun lífeyris almannatrygginga
á síðustu árum, sem ekki verður leið-
rétt með 8,9% hækkun, þó að vissu-
lega sé það lítið skref í rétta átt. 8,9%
hækkun myndi þýða að ráðstöf-
unartekjur hækkuðu um rúmar 10 til
12 þúsund krónur á mánuði fyrir
þann sem er með óskertan lífeyri.
Ráðstöfunartekjur og
mannsæmandi framfærsla
En hvað þarf til að geta staðið und-
ir mannsæmandi framfærslu? Í við-
leitni til að svara þessari spurningu
er leitað fanga í nýlegri álitsgerð sem
dr. Ólafur Ísleifsson vann fyrir ÖBÍ. Í
henni svarar Ólafur m.a. þeirri
spurningu hver séu eðlileg og hefð-
bundin mánaðarleg útgjöld til fram-
færslu fyrir örorkulífeyrisþega, sem
býr einn í eigin húsnæði og er barn-
laus.
Meginniðurstaða álitsgerðarinnar
var í stuttu máli sú að örorkulífeyr-
isþegar með tekjur við framfærslu-
viðmið, þ.e. engar eða litlar aðrar
tekjur en frá TR, vantaði rúmar
160.000 kr. til að ná dæmigerðu
neysluviðmiði velferðarráðuneyt-
isins. Til að ná grunnviðmiði vantaði
tæp 100.000 kr. upp á, sem er vís-
bending um hvað þarf að lágmarki til
að viðhalda grunnlífskjörum. Því er
ljóst að hækkun ráðstöfunartekna
um rúmlega 10 til 12 þúsund krónur í
byrjun árs 2016 breytir litlu um stöðu
þessa hóps, mun meiri hækkun þarf
að koma til. Ítarlegri umfjöllun um
álitsgerðina birtist í grein í 3. tbl. vef-
rits ÖBÍ 2015 (www.obi.is/utgafa/
vefrit-obi) fyrir þá sem vilja kynna
sér hana betur.
Vandi örorkulífeyrisþega er oft á
tíðum sá að fólk hefur þurft að fram-
fleyta sér árum saman á mjög lágum
tekjum, sem gerir stöðuna enn erf-
iðari. Fólk á engan pening og fær
ekki lán til að mæta óvæntum nauð-
synlegum útgjöldum og leyfa sér t.d.
þann „lúxus“ að kaupa hollan og góð-
an mat eða fara til tannlæknis.
Betur má ef duga skal
Það er algjörlega óásættanlegt að
bjóða fólki upp á þessi kjör, sem ekki
gera annað en halda fólki í skorti og
fátækt. Álitsgerð dr. Ólafs Ísleifs-
sonar sýnir enn frekar hvað þörf fyrir
verulega hækkun er brýn til að gera
lífeyrisþegum mögulegt að geta lifað
mannsæmandi lífi. Óhjákvæmilegt er
að hækka lífeyrinn þannig að hann
dugi til framfærslu í íslensku sam-
félagi því fólk lifir ekki á þessum
tekjum.
Að lokum viljum við benda á að Ís-
land undirritaði samning Sameinuðu
þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks í
mars 2007 en þar segir að aðild-
arríkin skuli „viðurkenna rétt fatlaðs
fólks og fjölskyldna þess til viðunandi
lífskjara því til handa, meðal annars
viðunandi fæðis og klæða og full-
nægjandi húsnæðis, og til sífellt batn-
andi lífskilyrða og skulu gera viðeig-
andi ráðstafanir til að tryggja og
stuðla að því að þessi réttur verði að
veruleika án mismununar vegna fötl-
unar“.
Við hvetjum alla til að skrifa undir
áskorun til stjórnvalda um að full-
gilda samninginn, en hana er að finna
á heimasíðu ÖBÍ. Undirskriftalistinn
verður afhentur stjórnvöldum í
haust.
Boðuð 8,9% hækkun
almannatrygginga ekki nóg
Eftir Halldór Sævar
Guðbergsson og
Sigríði Hönnu
Ingólfsdóttur
» Það er algjörlega
óásættanlegt að
bjóða fólki upp á þessi
kjör, sem ekki gera
annað en halda fólki
í skorti og fátækt.
Halldór Sævar
Guðbergsson
Halldór er varaformaður ÖBÍ, Sigríð-
ur Hanna er félagsráðgjafi ÖBÍ.
Sigríður Hanna
Ingólfsdóttir
Framkvæmdastjóri
Samtaka verslunar og
þjónustu sendi mér
kveðju í útvarpsþætti
á föstudaginn fyrir
viku. Kann ég honum
maklegar þakkir fyr-
ir. Í kveðjunni fann
framkvæmdastjórinn
að því að undirritaður
hvatti almenning ný-
lega úr ræðustól Al-
þingis til að snið-
ganga fyrirtæki sem
gengið hafa á undan með hækkun
á vöruverði í kjölfar kjarasamn-
inga. Nú er það svo að sá sem
hér ritar er kjörinn á þing af ís-
lenskum almenningi og sækir
þangað umboð sitt. Ef það er sví-
virðilegt eða populismi eða hvað
það annað sem framkvæmdastjór-
inn bar mér á brýn í viðtalinu að
gæta hagsmuna almennings,
vinnuveitenda minna, skal ég
glaður gangast við því að vera
hvort tveggja svívirðilegur og po-
pulisti. Sá sem hér ritar hefur
undanfarin tvö ár gagnrýnt ís-
lenska verslun töluvert. Ég hef
einnig tekið fram að ekki eru öll
verslunarfyrirtæki undir sömu
sök seld. Ég hef bent á að geng-
isstyrking krónu hefur ekki skil-
að sér í lægra vöruverði, nið-
urfellingar og/eða lækkaðar
álögur skila sér seint, illa eða alls
ekki. Flest framangreint var
staðfest í nýlegri skýrslu Sam-
keppniseftirlitsins. Á und-
anförnum tveimur árum hef ég
skorað á kaupmenn að bæta ráð
sitt, beðið þá, brýnt þá en lítið
gagnast. Lengi vel var því haldið
fram að undirritaður færi með
rangt mál, ef ekki beinlínis
ósannindi um málefni verslunar-
innar. Loks nú nýlega hikstaði
framkvæmdastjóri SVÞ því upp í
útvarpsþætti að víst væri eitthvað
til í að gengisstyrking hefði ekki
verið skilað að fullu vegna þess
að verslunin væri að bæta sér
upp meint tjón í hruninu fyrir sjö
árum. Ekki kom fram í máli
framkvæmdastjórans þá hversu
mikið meint tjón væri eða hversu
lengi íslenskir neyt-
endur ættu að greiða
yfirverð þar til meint
tjón verslunarinnar
væri að fullu bætt. Í
útvarpsviðtalinu á
föstudaginn fyrir viku
kvað hins vegar við
annan tón. Þegar
minnst var á að vöru-
gjaldslækkun, sem
tók gildi um sl. ára-
mót, á sykri og sykr-
uðum vörum skilaði
sér seint og illa sagði
framkvæmdastjórinn
eitthvað á þá leið að á Íslandi
væri frjáls álagning og að sam-
keppnin á markaði hér (sic)
myndi sjá um að lækkanir skiluðu
sér til neytenda. Verslanir sem
gætu verðlagt sig hátt myndu
einfaldlega gera það. Það er ein-
mitt það. Fyrirsvarsmenn ís-
lenskrar verslunar kveinka sér
undan alþjóðlegri samkeppni og
telja tolla sem enn eru við lýði
skekkja samanburð. Nú er ein-
mitt tækifæri til að gaumgæfa
hverju nýframkomnar breytingar
á gjöldum hafa breytt í því efni.
Það er verðugt verkefni versl-
unar, samtaka launafólks, neyt-
endasamtaka og stjórnvalda. Þá
verður máski möguleiki að varpa
ljósi á verðmyndun á Íslandi að
einhverju leyti. Þá mun koma í
ljós hvort kaupmönnum er treyst-
andi. Þangað til hvet ég neyt-
endur til að sniðganga þau fyr-
irtæki á lista
Neytendasamtakanna sem hækka
vöruverð þessa dagana og sem
draga lappirnar í að skila lækkun
vörugjalda og styrkingu krónu út
í verðlagið.
Er kaupmönnum
treystandi?
Eftir Þorstein
Sæmundsson
Þorsteinn
Sæmundsson
» Á undanförnum
tveimur árum hef
ég skorað á kaupmenn
að bæta ráð sitt, beðið
þá, brýnt þá en lítið
gagnast.
Höfundur er þingmaður
Framsóknarflokksins.
Egg og nýklaktir
ungar á færibandi í
hvert mál. Fyrir
nokkrum árum kom
út svört skýrsla um
lífríki Tjarnarinar.
Lækurinn sem rann
undan Öskjuhlíðinni
er horfinn, þessi læk-
ur myndaði votlendið
og hina einu sönnu
Vatnsmýri og var það
hið eina sanna kjör-
lendi og varpstaður fugla við
Tjörnina. Þessi lækur er týndur
en í honum voru allskonar lækja-
lontur og flugnalirfur, allskonar
kjörfæða og eina fæða lítilla unga,
brunnklukkur og aðrar pöddur líf-
ríkisins. Það hefur alltaf verið
gengið meir og meir á það svæði
sem fuglarnir urpu á, hvar á þetta
að enda?
Sjórinn flæddi eftir gamla lækn-
um undir Lækjargötunni og fólk
tók eftir þegar flóð var og fjara,
þá flæddi sjórinn undir Lækjagöt-
unni, með honum marflær og alls-
konar lífríki, kjörið
æti fyrir litla unga.
En nú er hún Snorra-
búð stekkur, þessi
lækur er líka farinn,
stoppaður og týndur.
Þegar áðurnefnd
skýrsla kom út hafði
ekki einn einasti ungi
komist upp við Tjörn-
ina, ég veit ekki
hvernig þessari miklu
náttúruperlu hefur
reitt af síðan. Núna,
þegar enginn vandi er
að útiloka varginn frá
Tjörninni, þá er ekkert gert í því.
Ég fór fram hjá Tjörninni um
daginn, þá voru þar tugir sílamáfa
í miklu æti. Ég held að margt fólk
hafi afskrifað Tjörnina nema sem
uppeldi vargfugla. Það sjást varla
nema fullorðnir fuglar og vargfugl
sem étur allt sem hreyfist. Skyldi
nokkur þjóð í veröldinni hafa get-
að státað af öðrum eins nátt-
úruperlum sem við?
Við höfðum varpfugla í tugatali
inn um alla borg, verpandi í húsa-
görðum hjá fólki, tvær laxveiðiár
sem renna í gegnum borgina með
þó nokkrum laxi, kríuna sem hefur
orpið um aldir við Tjörnina og
sennilega margir aðrir fuglar. Út-
sýni til fegurstu fjalla, Norður-
Atlantshafið fullt af fiski gutlandi
við ströndina. Uppsjávarfiskur er
vaðandi inn um allar hafnir. Er
fólk virkilega ekki með höfuðverk
að horfa vísvitandi á eftir öllum
þessum perlum, eða er fólki alveg
sama? Svo hneykslast fólk þegar
vargfuglinn laumast á svalirnar
hjá því og stelur grillkjötinu, eins
og í Breiðholtinu um daginn. Nú
hef ég frétt að eitthvað sé farið að
skoða Tjörnina en mikið má gera
ef ætti að ræsa lækina fram.
Gósentíð hjá varg-
fuglinum við Tjörnina
Eftir Karl Jóhann
Ormsson »Ég fór fram hjá
Tjörninni um dag-
inn, þá voru þar tugir
sílamáfa í miklu æti. Ég
held að margt fólk hafi
afskrifað Tjörnina nema
sem uppeldi vargfugla.
Karl Jóhann
Ormsson
Höfundur er fv. deildarstjóri.
Kærar þakkir fyrir myndina á bls. 49 í Mogganum mínum 2. júlí sl. Hún er
óborganleg. Eldsnemma um morgun sat ég og hló og hló. Svipurinn á áhorf-
endunum, ja hérna. Þetta heitir að hitta á rétta augnablikið. Golli bjargaði
deginum. Meira svona. Takk aftur.
Gamla konan í Grafarholtinu.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Mynd bjargaði deginum
Útilegufjör Þetta er myndin sem kætti bréfritara.
Morgunblaðið/Golli