Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.07.2015, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.7. 2015
Heilsa og hreyfing
E
iga börn og unglingar að
lyfta lóðum? Hvenær og
hvernig? Lengst af var við-
horf manna á þá leið að
slíkt væri varasamt og að lyftingar
gætu skert vöxt barna. Nýlegar
rannsóknir virðast þó benda til
hins gagnstæða, þ.e. að lyftingar
séu bæði öruggar fyrir börn og
unglinga og hafi jákvæð áhrif á
beinþéttni þeirra og hreyfiþroska.
Barnalæknirinn Avery Faigen-
baum, prófessor við College of New
Jersey, komst að þeirri niðurstöðu
árið 2000 að reglulegar styrktaræf-
ingar gætu aukið beinþéttni, hreyfi-
þroska, hæfni í íþróttum og undir-
búið unga íþróttamenn fyrir æfingar
og keppnir. Sú niðurstaða kollvarp-
aði í raun yfirlýsingu bandarísku
barnalæknasamtakanna frá árinu
1983 þar sem sagt var að lyftingar
gætu heft vöxt barna og valdið
óeðlilegu álagi á liði.
Rannsóknir fleiri vísindamanna
leiddu af sér sambærilegar nið-
urstöður og árið 2008 breyttu
barnalæknasamtökin afstöðu sinni.
Í stefnu samtakanna um styrktar-
þjálfun barna segir: ,,Fjölmargar
rannsóknir hafa sýnt fram á að
styrktarþjálfun, með réttri tækni
og undir ströngu eftirliti, geti auk-
ið styrk eldri barna og unglinga.“
Þó þurfi að gæta fyllsta öryggis og
forðast skuli kraftlyftingar, vaxt-
arrækt og lyftingar þar sem stefnt
sé að hámarksþyngdum þar til
börn ná fullum líkamsþroska.
Rannsókn vísindamanna í The
Institute of Training Science and
Sports Informatics í Köln í Þýska-
landi leiddi í ljós árið 2010 að nær
allir þátttakendur, stelpur og
strákar á aldrinum 6-18 ára, urðu
sterkari af lyftingum. Gögnin
spönnuðu 60 ára tímabil. Þó svo að
eldri börnin öðluðust meiri styrk
en þau yngri, var munurinn ekki
sérlega mikill. Niðurstaða vísinda-
mannanna var sú, að tíðni æfinga
hefði mest að segja um aukinn
styrk og að börn hefðu getu til að
auka vöðvastyrk, óháð aldri.
Til að kanna stöðuna hér á landi
ráðfærði Sunnudagsblaðið sig við
fjölda manna sem eiga það sameig-
inlegt að hafa reynslu af og þekk-
ingu á styrktarþjálfun barna. Sam-
dóma álit þeirra er að öryggi og
rétt tækni skipti öllu og að ábyrgð
þjálfara sé mikil.
Kapp er best með forsjá
„Við barnalæknar
hvetjum börn og
unglinga almennt
til að hreyfa sig
en kapp er best
með forsjá,“ segir
Ásgeir Haralds-
son, prófessor í
barnalækningum.
„Stundum getur
líkamsræktin farið úr böndunum,
ekki síst hjá mjög kappsfullum,
duglegum og metnaðargjörnum
unglingum. Það hefur gerst að
kappsfullir unglingar sem æfa fyrir
íþróttakeppnir, eða til dæmis
Skólahreysti, hafa ofgert sér. Ef
áreynsla á vöðvana verður langt
umfram það sem vöðvarnir eru
vanir, geta vöðvafrumurnar hrein-
lega skaðast. Það leiðir til þess að
úr þeim lekur tiltekið efni sem fer
út í blóðið. Sé efnið í of miklum
mæli getur það verið skaðlegt fyrir
önnur líffæri, svo sem nýrun. Þetta
er ekki beint hættulegt en þetta
getur verið hvimleitt og jafnvel
skaðlegt.“
Ásgeir segir þetta ástand, sem
nefnt er vöðvafrumurof, einnig
geta gerst hjá eldra fólki en ung-
lingar eigi frekar til að fara of
geyst. Auk þess sé hættan aðeins
meiri hjá unglingum sem séu enn
að vaxa og með nýru sem ekki séu
tilbúin til að takast á við aukið
álag. Hann segir nokkur börn hafa
þurft að þiggja sólarhringsmeðferð
vegna þessa á Barnaspítala
Hringsins. Þeim hafi öllum vegnað
vel, sem betur fer.
Ásgeir segir fráleitt að börn
stundi skipulagðar lyftingaæfingar.
„Við ráðleggjum unglingum hins
vegar eindregið að stunda íþróttir
en allt er gott í hófi. Ef lyftingar
eru undir skynsömu eftirliti og
áreynslan ekki óhófleg, þá styðjum
við það. Hins vegar er eftirlit ekki
alltaf skynsamlegt og kappið vill
stundum bera krakka og þjálfara
þeirra ofurliði.“
Hættulaust sé
öryggisatriða gætt
Þórarinn Sveinsson, prófessor í líf-
eðlisfræði við námsbraut í sjúkra-
þjálfun, segir mestu máli skipta að
notuð sé rétt tækni og að fyllsta
öryggis sé gætt. „Án eftirlits er
full ástæða til að hafa varann á
enda er auðvelt að
slasa sig ef börn
fara í lyftingatæki
á líkamsræktar-
stöðum án þess að
kunna á tækin.“
Hann heldur
áfram: „Ef
íþróttakennarar
eða sjúkraþjálf-
arar sem hafa þekkingu á starf-
semi líkamans og réttri lyftinga-
tækni eru viðstaddir er engin
ástæða til að áhyggjur af því að
börn vinni með lóðum Lyftingar
hafa ekki áhrif á vöxt barna, ef
rétt er farið að og öryggisatriða
gætt. Eins verður að gæta þess að
börnin lyfti ekki of þungu því að
ekki gilda sömu viðmið og fyrir
fullorðna.“
Þórarinn mælir með því að á
milli 8 og 16 ára aldurs verði
smám saman aukning í hlutfalls-
legri þyngd lóða og magni æfing-
anna, það er hversu oft og hve
lengi er æft í hvert skipti. Eftir 16
ára aldur eigi að vera óhætt að
stunda lyftingar af fullum krafti,
þó með þeim fyrirvara að byrj-
endur byrji hægt og læri að gera
allar æfingar rétt undir leiðsögn
fagaðila. Hann bendir á að aldurs-
viðmiðið fari vissulega eftir þroska-
stigi hvers og eins. „Miðað við eðli-
legan þroska eru bæði stelpur og
strákar búin að ná fullum kyn-
þroska 16 ára.“
Þjálfarinn andlegur leiðtogi
Sigurjón Péturs-
son, formaður
Kraftlyftinga-
sambands Íslands,
segir 14 ára ald-
urstakmark í
keppni á vegum
sambandsins en
félagsmenn eru
um 1.250 talsins.
Hann telur vara-
samt að yngri iðkendur æfi undir
fullu keppnisálagi í kraftlyftinga-
greinum en ungum iðkendum sé
ekki vísað af æfingum. Fáir korn-
ungir iðkendur stundi kraftlyft-
ingar á Íslandi. „Börn eru að sjálf-
sögðu ekki að lyfta jafnþungu og
fullorðnir enda líkaminn ekki orð-
inn fullþroskaður. Almenna reglan
er sú að ungir iðkendur fá að vera
með en þeir lyfta léttari þyngdum.
Þjálfarar eiga auðvitað að taka vit-
ræna ákvörðun um hvaða þyngd er
hæfileg. Þeir bera mikla ábyrgð á
að fólk sé í góðu umhverfi og að
álagið sé rétt. Þjálfarinn er líka
andlegur leiðtogi íþróttamannsins,“
segir hann.
Börn góð viðbót í
lyftingasalinn
Grétar Skúli
Gunnarsson er for-
maður Kraftlyft-
ingafélags Akur-
eyrar sem er
fjölmennasta kraft-
lyftingafélag lands-
ins. Honum hefur
tekist mjög vel
upp með að byggja
upp barna- og unglingastarf á
Akureyri á undanförnum árum en
félagið býður börnum upp að 14
ára aldri að æfa ókeypis.
„Þetta byrjaði með því að ég
hélt námskeið í ólympískum lyft-
ingum fyrir 9-11 ára fyrir þremur
árum. Núna er einn strákurinn
sem var á því námskeiði orðinn 14
ára og var að keppa á sínu fyrsta
móti nýlega. Þar náði hann 155
kílóum í réttstöðu,“ segir Grétar
en yngstu iðkendur í félaginu eru
tíu ára. Á leikjanámskeiði félagsins
í sumar voru þátttakendur á aldr-
inum 7-11 ára.
Hann segir markmiðið með
barna- og unglingaæfingunum að
þau nái góðri tækni og þjálfi al-
menna þætti. Rík áhersla sé lögð á
leiki, upphitunaræfingar á borð við
spretti og hopp sem og tækniæf-
ingar. „Lóðin koma svo hægt og
rólega þegar þau koma í kynþrosk-
ann. Við tökum mjög smá skref í
að fikra okkur upp í þjálfuninni og
erum hikandi við að fara út í sér-
hæfingu. Börn þurfa að ná almenn-
um eiginleikum í þjálfun áður en
þau fara út í flóknari hluti, rétt
eins og gildir í öðrum íþróttum.
Þyngd í lyftingum er sérhæfing.
Því meiri þyngdir, því meiri sér-
hæfing.“ Hann mælir með löngum
undirbúningi fyrir lyftingar, áður
en byrjað er að lyfta að einhverju
ráði.
Ein af stúlkunum sem Grétar er
að þjálfa, Fríða Einarsdóttir, byrj-
aði að stunda kraftlyftingar þegar
hún var 13 ára. Hún er nú orðin 17
ára og á fjölmörg Íslandsmet í
opnum flokki sem og Norð-
urlandamet í hnébeygju og sam-
anlögðum þyngdum. Hún aðstoðar
Grétar nú við barnaæfingarnar.
„Það er mjög hressandi að
kenna börnum og bætir andann í
félaginu að fólk sé meðvitað um að
það sé fyrirmyndir fyrir börnin.
Börn eru því góð viðbót í lyft-
ingasalinn,“ segir Grétar.
Fáir ungir bara að lyfta
Ásgeir Bjarnason
er formaður Lyft-
ingasambands Ís-
lands, sem leggur
stund á ólymp-
ískar lyftingar.
Hann segir iðk-
endur undir 15 ára
aldri mjög fáa á
Íslandi en lág-
marksaldur til að
keppa á mótum á Íslandi sé 13 ár,
rétt eins og á mótum hjá Al-
þjóðlega lyftingasambandinu. Á
Heimsmeistaramóti unglinga sé
keppt í aldursflokkunum 13-17 ára
og 18-20 ára og Evrópska lyftinga-
sambandið standi fyrir mótum fyrir
15 ára og yngri.
Bendir hann á að á Norður-
BÖRN, UNGLINGAR OG STYRKTARÞJÁLFUN
Á ég að leyfa
barninu mínu
að lyfta?
EKKI ERU ALLIR Á SAMA MÁLI UM HVER SÉ RÉTTUR
ALDUR TIL AÐ BYRJA LYFTINGAR OG AÐRA STYRKT-
ARÞJÁLFUN. ENN SÍÐUR UM HVERNIG STYRKTARÞJÁLF-
UN BARNA OG UNGLINGA SKULI HÁTTAÐ.
Brynja Björg Halldórsdóttir brynja@mbl.is
Í dag, laugardag, fer fram árlegt Skerjafjarðarsund á vegum Sjósunds- og sjóbaðsfélag Reykja-
víkur. Sundið er um 2,2 km löng vegalengd í beinni línu og er ætlað fyrir vana sundmenn og
sjósundsfólk. Sundmenn eru ferjaðir frá Nauthólsvík og að upphafsstað en mæting er kl.
11:30 þar. Sundið er tilvalið tækifæri til að fylgjast með vönu sjósundsfólki og hvetja það.
Skerjafjarðarsundið um helgina
Sigurjón
Pétursson
Grétar Skúli
Gunnarsson
Ásgeir
Bjarnason
Þórarinn
Sveinsson
Ásgeir Haraldsson