Jökull - 01.12.1955, Side 35

7. myncl. Þversnið Skeiðarár undan Skaftafelli.
Cross-section of Skeiðará west of Skaftafell.
Aðalmagn iilaupvatnsins kom fram um upp-
tök Skeiðarár við Jökulfell, merkt nr. 1 á yfir-
litsmyndinni, og var rennslið þar 5400 rrfifs, þeg-
ar hlaupið var í algleymingi, liinn 18. júlí. Hinn
15. júlí tók læna að renna fram á sandinn frá
útföllunum nr. 2 og 3 og óx afarhægt, en þó
jafnt og þétt, og var orðin um 300 m3/s að sól-
arhring liðnum, en fór þá fyrst að vaxa svo
um munaði og brjóta lítils háttar af jöklinum.
Ragnar bóndi í Skaftafelli kallaði þetta jökul-
fall „ytra vatnið". Flutti það fram 1800 m3/s,
þegar mest var.
Dagana 14. og 15. tók einnig að færast vöxt-
ur í Sandgígjukvísl, en ekki munaði verulega
um hana fyrr en 17.—18. Samkvæmt athugunum
Sig. Þórarinssonar myndaðist 9. og 10. útfallið
(sbr. kortið) síðast, 9. útfallið þ. 17. og 10. út-
fallið þ. 18. júlí, er hlaupið náði hámarki.
Helzt lítur því út fyrir, að hlaupið hafi smám
8. mynd. Við lónið í Morsárdal.
The flooded Morsár valley.
Photo.: Stefán Nikulásson.
saman þrengt sér lengra og lengra vestur undir
jökulinn, og ef um stærra hlaup liefði verið að
ræða, má gera ráð fyrir, að það hefði brotizt
fram í Súlu vestur. Eftir flóðförum að dæma,
reiknaðist mér til, að Sandgígjukvíslin hefði
flutt fram í hámarki um 3300 m3/s, þ. e. a. s.
hlaupið alls í hámarki (18. júlí)
Q = 10500 m»/s.
Heúdarvatnsmagn, sem fram rann í hlaupinu
nam um 5,5 teningskílómetrum (kms).
Mælingar sem þessar verða aldrei gerðar með
fyllstu nákvæmni og reikna verður með skekkj-
um allt að ± 20%.
Skeiðará var óvenju vatnsmikil, það sem eftir
var sumars, og dökk á lit, og er ekki ólíklegt, að
einhverjar dreggjar af hlaupvatni hafi verið að
síga fram þann tíma. Mun því heildarmagn
hlaupsins fremur liggja yfir 3,5 km3 en undir.
Þá er loks að geta um framburð hlaupsins.
Það braut lítið úr jöklinum miðað við fyrri
stórhlaup. Strjála jaka, 6—10 m á hvern veg,
bar frarn á sandinn næst jöklinum og smærra
hröngl niður hjá Skaftafelli. Útfallshvelfing
Skeiðarár víkkaði nokkuð. Síðustu daga hlaups-
ins bar mjög á straumdrýlum. Lýsing Þorbergs
Þórðarsonar í „Vatnadeginum mikla“ gefur
góða hugmynd um þetta fyrirbæri, en hann
líkir því við úlfaldalestir á ferð, og er þó öllu
meiri snúður á þessum fararskjótum. Fyrirbæri
þetta er annars ekki að fullu skýrt og bíður
frekari rannsókna.
Vatnshitinn við útfallshvelfinguna mældist
0,05 °C, en 1,1° undan Skaftafelli. Vatns-
sýnisliorn voru tekin daglega og fara hér
á eftir helztu niðurstöður rannsókna, er á þeim
voru gerðar af Atvinnudeilcl Háskólans.
33