Jökull - 01.12.1955, Blaðsíða 37

9. mynd. Línurit af hlaupinu: Hydrograph = rennsli í þús. m3/sek.
Floio summation curve = magn hlaupsins í km3.
skilningi. í ritgerðinni Eldgos í Vatnajökli rek-
ur Þorv. Thoroddsen heimildir um Skeiðarár-
hlaup, er sögur fara af, allt fram til 1918. Þar
sem hann þrýtur, taka við dagbækur Ragnars
Stefánssonar, bónda í Skaftafelli, en hann býr
þar á föðurleifð sinni og hefur fylgzt af athygli
og árvekni með hræringum Skeiðarár allt frá
barnsaldri. Þegar ég kom að Skaftafelli til rann-
sókna á þessu hlaupi, varð það að samkomulagi
með okkur Ragnari, að hann léti mig ekki raska
neitt athugunum sínum og mati á vatnagangin-
um, þótt ég væri að kóklast við mælingar á
Skeiðará með mínum aðferðum. Það samkomu-
lag var haldið, og hefur Ragnar síðan sent mér
eftirfarandi skýrslu og samanburð við fyrri
hlaup.
1922. Allstórt Skeiðarárhlaup. Hófst 22. sept.
Var lengi að vaxa. Fjaraði að mestu 5. okt. I
lok hlaupsins voru miklar eldingar í Skaftafelli.
Um svipað leyti gerði talsvert öskufall austan
hreiðamerkursands.
1934. Stórt Skeiðarárhlaup. Hófst 23. marz.
Hætti að vaxa 31. rnarz og fjaraði skjótlega úr
því. Eldsumbrot í Grimsvötnum.
1938. Stórt Skeiðarárhlaup. Hófst, svo vart
yrði, kl. 8, 23. maí. Náði liámarki 26. maí kl.
16 og mátti heita fjarað þann 31. maí.
1939. Lítið hlaup. Skeiðará tók að vaxa
snemma í júní og náði hámarki 15. s. m. Fór
lítið út fyrir venjulega farvegi við Skaftafells-
brekkur, en rauf þó símalínuna á sandinum.
Hlaupinu lauk að fullu 21. júní. Hlaupið kastaði
sér mjög fram með Jökulfelli og Bæjarstað.
1941. Lítið Skeiðarárhlaup. Örlítill vöxtur 5.
apríl. 1.—3. maí sígandi vöxtur. Náði hámarki
16. maí. Fullfjarað þann 20. Þetta lilaup fór
lítið út fyrir vetrarfarvegi Skeiðarár við Skafta-
fellsbrekkur, og breidd þess var 500—600 m við
símalínuna niðri á sandinum. Allmikið vatn
féll fram austan við sæluhúsið á sandinum.
1945. Töluvert lilaup. Hófst nálægt 11. sept-
ember. Lauk um mánaðamót sept,—okt. Flæddi
yfir 2 km breitt svæði á austanverðum sandi.
1948. Töluvert lilaup. Jöklafýla fannst öðru
hverju í Skaftafelli frá áramótum. 21. jan. var
greinilegt, að hún var af ánni, enginn vöxtur
merkjanlegur, en vatnið dökkt. Ain tók að vaxa
í byrjun febrúar, 12. febr. nálægt venjulegu sum-
arvatni. 21. myndaðist útfall austur undir sælu-
liúsi, og þann dag kom einnig hlaup í Sand-
gígjukvísl. Hárnark hlaupsins 23. febr. kl.10. Tók
þá að réna og kl. 17 var að miklu leyti fjarað.
Fkki féll á málma í húsum inni fyrr en þennan
dag. Þ. 25. febr. kl. 8 eins og venjulegt sumar-
vatn. Þ. 27. var hlaupinu að fullu lokið.
1954. Töluvert hlaup. Hófst 4. júlí. Hámark
18. júlí. Fllaupið þorrið í júlílok, en oft óeðli-
lega mikið vatn í Skeiðará um sumarið, eink-
um 25. ágúst til 12. sept.
Þessi síðustu 5 Skeiðarárhlaup ’39, ,41, ’45, 48,
’54, hafa öll verið minni en þau, sem ég hef haft
spurnir af áratugina á undan. Þau hafa öll átt
35