Jökull


Jökull - 01.12.1955, Blaðsíða 12

Jökull - 01.12.1955, Blaðsíða 12
kleiner, kurzer Rest einer iiberfahrenen Encl- moriine liegt im östlichen Feld, knapp 2 km siidlich der 1890er Lage. Aber es miissen kiirz- ere, jiingere Gletschervorstösse zwischen den Höhen + 741 und + 722 m stattgefunden ha- ben. Denn hier liegen vier stark hervortretende Endmoránenwálle mit eingeschachtelten Seen hintereinander. Es sind Stauchwálle aus humos- en feinen Staub- und Sandablagerungen mit Grundmoráne und Toteis. Sie sind nicht vom 1890er Eis iiberfahren worden. Bemerkens- wert ist, dass im innersten, also 4. Wall die 1875 Aschenlage mit eingefaltet worden ist. Ent- weder ist das 1890er Eis schnell und leicht uber diese Talenge hinsweggeglitten, so dass keine Aufstauchung erfolgte, oder aber der Boden war noch winterlich hart gefroren, als das Eis vor- wárts drang, und daher keine Aufpressung ein- setzte, wie Þorleifur Einarsson meint. Da der Eis- rand 1933 eben nördlich der Illakvísl stand, (frdl. mdl. Mitt. v. P. Hannesson), so muss der Vor- schub in diese Talform vorher erfolgt sein, viel- leicht 1931, zur gleichen Zeit wie am Eyja- bakkagletscher, (Thorarinsson 1938). Eine Fort- setzung nach Westen oder Osten gibt es nicht. Die auf der Skizze verzeichneten Eisrandlag- en von 1933 (P. Hannesson) von 1937 (Karte Bl. 95) und von der Luftaufnahme 1945 sind im Gelánde nicht als scharfe Grenze nachzu- weisen. Der Rand von 1955 ist nach unseren Bebachtungen schátzungsweise gezeichnet. Seit 1945 ist der Eisrand etwa 1 km zurúckgewichen. Dieses freigewordene Gebiet zeigt ein voll- kommen anderes Gesicht als das eben skizzierte bis zur 1890er Moráne. Ein riesiges Feld von Schmelzwassersanden mit einzelnen Terrassen- resten, Geröll und Grundmoráne, alles ausge- breitet úber Toteis. Daher viele eingesunkenen Löcher, Seen, Túmpel und z. T. grossartige Reste von inglazialen Ivanálen. Der Illakvísl entspringt westlich aus dem Eise, dicht am freigetauten, kleinen Berg, (760 m ú. M.). Er bildet zunáchst einen lang- gestreckten See. Dort, wo cler Illakvísl aus dem See herausfliesst, kommt Tillit mit Basaltlage zu Tage. Dieser ist von Rinnen, Strudellöchern und tiefen Klammern reizvoll zerschnitten. Vor sehr kurzer Zeit ausgetaute Grundspalten- fullungen, 5—8 m hoch und, da noch nicht lange vom Winde bearbeitet, noch sehr tonig, erheben sich eindrucksvoll am Siiclfuss von Berg + 760. Dieser ist fast ganz mit álteren, 1890er, und daher mehr kiesigen Grundspal- tenrúcken bedeckt. Die Oser (Esker) treten mehrfach auf. Be- sonders aufallend sind sie vor dem Tor der Illakvísl und der Kringilsá. Im ganzen Ivringilsárrani sind Solifluktions- bildungen sehr spárlich. Auch konnten wir keinen dauernd gefrorenen Boden feststellen. Palsen (dysjar) gibt es nur ausserhalb der 1890er Moráne in der Náhe des Kringilsá- Wasserfalls. Schriftenverzeichnis: Hoppe, Gunnar, and Schytt, Valter. Some Obser- vations on Fluted Moraine Surfaces. — Geo- grafiska Annaler 1953, h. 2. Gripp, K. Glaziologische und geologische Ergeb- nisse der Hamburg, Spitzbergen Expedition 1927. — Naturw. Ver. Hamburg, Abh. 22, 1929. Thorarinsson, Sigurdur, Ííber anomale Glet- scherschwankungen. — Geol. Fören. Förh. Stockholm 1938. Thoroddsen, Th., Island, Ergh. Pet. Mitt., 152 u. 153, 1905/06. Todtmann, E. M., Glazialgeologische Studien am Súdrand des Vatnajökull (Sommer 1931). Forsch. u. Fortschr., 8, Berlín 1952. Todtmann, E. M., Im. Gletscherrúckzugsgebiet des Vatnajökull auf Island, 1951. Neues Jb. Geol. Paláont. Mh. 9, 1952. Todtmann, E. M., Am Rand des Eyjabakka- gletschers, Sommer 1953. — Jökull, 3. Jg. 1953, Reykjavík. ÁGRIP: Sumarið 1955 vann Dr. E. M. Todtmann að jöklafræðilegum rannsóknum við jaðar Brúar- jökuls á Kringilsárrana. 1 för með henni var ungur íslendingur, Þorleifur Einarsson, er stundar jarðfrceðinám í Þýzkalandi. I ofanritaðri grein rekur Dr. Todtmann breytingar þœr, sem orðið hafa á jaðri Brúarjökuls, síðan hann hljóþ fram 1890. Styðst hún við eigin athuganir, flug- myndir frá 1945 og athuganir Pálma Hannesson- ar, er dvaldist á þessum slóðum sumarið 1933. ]ökulgarðar, mismunandi gamlir, sýna, að síðan 1890 hefur jökuljaðarinn stundum verið kyrr- staður eða gengið fram. Siðast gekk hann fram 1933. Síðan 1945 hefur jökuljaðarinn hörfað um 1 km á Kringilsárrana. Meðfylgjandi kort sýnir núverandi staðhœtti á landssvœði því, er jökullinn hefur hörfað af siðan 1890. 10
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.