Jökull - 01.12.1955, Síða 40

2. mynd.
Ketilsigið NV. af Gríms-
vötnum, séð til SV.
The ice cauldron NW of
Grímsvötn. View towards
SW.
Ljósm.: S. Þórarinsson,
7. sept. 1955.
ist vera í suðausturhorni jökuls þess, er geng-
ur fram á sand rétt austan við Fögrufjöll (sbr.
1. mynd). Hafði hlaupið brotið dálítið úr
jökulröndinni og borið fram allstóra jaka, en
var nú sýnilega í rénun. Ekkert hlaupvatn hafði
runnið fram í Langasjó.
Jökull sá, er hlaupið kom undan ,var nú mjög
sléttur og jaðar hans þunnur; sama var að segja
urn Skaftárjökulinn, en þegar Sigurður Þór-
arinsson flaug þarna yfir 24. febr. 1946 ásamt
Steinþóri Sigurðssyni og fleirum voru báðir
þessir jöklar, og þó einkum Skaftárjökullinn,
ferlega sprungnir alveg norður undir ltjarn-
mörk og framjaðrar þeirra þverbrattir og háir.
Var auðsætt, að þessir jöklar höfðu skriðið
skyndilega fram, og áætluðu þeir Steinþór og
Sigurður út frá samanburði við eldri myndir,
að Skaftárjökull hefði hlaupið fram a. m. k.
hálfan kílómetra. Samkvæmt upplýsingum Pálma
Hannessonar, sem flaug yfir vesturhluta Vatna-
jökuls 22. og 26. sept. 1945, voru þessir jöklar
þá þegar hlaupnir fram og sömuleiðis Tungna-
árjökull.
Frá útfalli hlaupsins var flogið norður yfir
Pálsfjall. Þegar þeir Sigurður Þórarinsson og
Guðmundur Jónasson flugu þar yfir með Birni
Pálssyni 27. ág. sást, að um 250 m austur af
Pálsfjalli voru tvö ketilsig, hið vestara um 170
m í þvermál, hið eystra um 200 m í þvermál.
Hið síðarnefnda var reglulegt hringlaga ketil-
sig, alldjúpt. A svipuðum stað var einnig ketil-
sig sumarið 1953 (sbr. Jökull, 3. ár, bls. 19), en
auðsætt var, að þarna höfðu orðið einhverjar
breytingar á nýlega. En þegar flogið var yfir
7. sept. voru þessi sig nákvæmlega eins og 27.
ág., og má telja öruggt, að breytingarnar á
þeim hafi ekki orðið í sambandi við hlaupin í
Skaftá, en hins vegar er mögulegt, að jökla-
fýla sú, er fannst í Suðurárbotnum og víðar
nyrðra fyrr um sumarið, geti hafa átt upptök
í vatni frá þeim sigum. Var nú flogið norður
um Grímsvötn. Þegar flugvélin kom yfir Gríms-
vatnalægðina norðanverða, blasti við sigdæld,
sem reyndist vera, lauslega áætlað, 7—8 km
norðvestur af Vatnshamri og nokkurn veginn
á línu frá Háubungu til Bárðarbungu. Sigið
mátti heita sporöskjulaga í heild, og var stefna
lengdaráss sigsins nærri því að vera VNV—ASA.
Með því að mæla tímann, sem það tók að
fljúga yfir sigið endilangt, reyndist lengd þess
milli yztu sprungna um 2,5 km. Mest dýpi sig-
dældarinnar mun hafa verið eitthvað yfir 100
m, en varla yfir 150 m. Heildarrúmmál sigs-
ins var lauslega áætlað 100 til 200 millj. m3.
Ekki verður sagt neitt með vissu um það,
hvenær sig þetta tók að myndast, en fullyrða
má, að þegar þeir Sigurður og Guðmundur
flugu yfir vesturjökulinn hinn 27. ág., þ. e.
5 dögum áður en jöklafýlu varð fyrst vart í
Skaftá af þeim, er dvöldust á Sveinstindi, hafi
ekki verið farið að síga á þessu svæði, svo að
neinu verulegu næmi, því að annars hefðu þeir
orðið varir við það.
38