Jökull - 01.12.1962, Page 46

SIGURÐUR BJÖRNSSON, KVÍSKERJUM:
Undirvarp
With Summary
1 bókinni Söguþœttir landspóstanna er í þátt-
uin þeirra Stefáns Þorvaldssonar og Hannesar
Jónssonar dálítil lýsing á fyrirbæri því, sem
nefnt hefur verið „undirvarp" í A.-Skaftafells-
sýslu.
í frásögn Hannesar segir: „Aftur er stundum
hægt að fara á svokölluðu undirvarpi, og er
þá farið rétt við augað, sem við köllum. Það
er á skör, sem er alveg fast við útfallið á ánni.
Er þá eins og vatnið komi beint upp úr jörð-
inni, og stafar það af því, að jökullinn sígur
niður í jarðveginn, þar sem vatnið grefur und-
an, og kemur það svo í boðaföllum upp á
yfirborðið og kastast jafnt að jöklinum sem
frá honum og rnyndar svo á stundum íshröngls-;
borg í kring fyrir framan augað. Innan við
þennan garð er ógurleg hringiða, sem að lík-
indum lieldur lionum saman, en ryður líka burt
öllu, þegar miklir vextir koma, og þá jafnan
undirvarpinu líka.“
I þætti Stefáns er m. a. þetta: „ ... á skörinni,
sem myndazt liafði framan í jöklinum, þar sem
áin brýzt frarn undan honum. Þessi brún var
ekki nema fet að breidd, en fremri brúnin að-
eins uppbrett,“ og á lýsing hans við undirvarp,
sem hann taldi mjög á takmörkum, að væri
fært.
í frásögn Elannesar kemur fram, að á þess-
um árum kom Jökulsá, — sem og flestar skaft-
fellskar jökulsár á þeim tíma, — eins og feikna-
mikill hver undan jökulrótunum. Nú er þetta
fyrirbrigði orðið mjög sjaldgæft, því að árnar
koma flestar upp í djúpum lónum, eða þær
koma beint út úr göngum. En þar sem beint
samband virðist vera milli slíkra upptaka og
undirvarps, eru allar horfur á, að innan tíðar
verði fáir til vitnis um, hvernig undirvarp leit
út, og nrun ég því reyna að lýsa undirvarpi,
þó að nú sé orðið um seinan að taka myndir
af því.
Það kemur fram í frásögn Stefáns, að þar
hefur beinlínis verið um skör að ræða, þó að
e. t. v. hafi verið smástallur við vatnsborðið,
enda var þetta að vetrarlagi, en í frásögn
Hannesar (í framhaldi af því, sem hér er tekið
upp) sést, að undirvarpið liefur verið 8—10 m
Skaftafellsá bullar upp undan aur-
bornum jökulsporði.
The river Skaftafellsá wells up from
a debris covered glacier snout.
Plioto: Sig. Björnsson.
44 JÖKULL