Jökull - 01.12.1962, Side 47

breið sylla og að efnið í henni var jökull, að
undanteknum smáísgarði, sem vatnið hlóð upp
við upptök árinnar, enda gjörðist atburður sá,
sem Hannes segir frá, að sumarlagi. (Þess er
að vísu ekki getið í þættinum, en er eftir sam-
tali við Hannes sjálfan.) Þetta kemur alveg
heim við það, sem ég minnist frá æsku minni,
meðan enn var farið á undirvarpi.
Hannes hefur sagt mér, að undirvarp hafi
oft verið við Jökulsá að sumrinu, en sjaldan
að vetrinum.
Jökulbrúin var á þeim árum, sem hér er um
að ræða, há og nærri þverhnípt, en undirvarpið
var alveg flatt og tók mjög lítið upp fvrir
vatnsborð, og þar sem hiti vatnsins var ckki
meiri en svo, að ísgarður myndaðist við það
og í því að sumarlagi, er líklegast, að hitamis-
munur lofts og vatns hafi að mestu myndað
undirvörpin, þannig að sumarhitinn hefur brætt
jökuljaðarinn, en árvatnið verndað hann, þar
sem það náði til.
Undirvarp var því í raun og veru þrep fram
með þverhniptum jökli og var nefnt þessu
nafni, hvort sem það var eingöngu úr jökulís
eða isskör, sem sat föst á jöklinum, eða hvort
tveggja, eins og oft var.
Orðið undirvarp er án efa gamalt í málinu
og mun ekki hafa verið frá öndverðu bundið
við jökul eins og nú.
Ekki er þó kunnugt nema eitt dæmi um þetta
orð frá gamalli tíð, en þar virðist það merkja
neðstu hlíðina í Hafursey, og nú mun aðeins
tímaspursmál, hvenær það liverfur með öllu i'ir
lifandi máli.
Sigurður Björnsson.
S U M M A R Y :
The author describes a narrow shelf of ice
forming at steep glacier margins xuhere a big
glacial river wells uj) in turbulent cascade. This
is called undirvarp in Icelandic, a word dif-
ficult to translate. The undirvarp luas frequent-
ly used, both winter and summer, as a passage
even for horses to avoid fording the river it-
self. By the recession and thinning of the glacier
the undirvarp has disappeared and is nowhere
to be found at present in Iceland. No j)hoto
of undirvarp seems to exist.
FJALLAMENN
Rótgróin munnmæli herma, að fyrrum hafi
norðlenzkir vermenn lagt leið siná yfir Vatna-
jökul þveran, er þeir sóttu til sjóróðra í Suður-
sveit og Hornafjörð, en slíkar ferðir hafi skyndi-
lega lagzt niður, er fjöldi Norðlendinga drukkn-
aði í áhlaupaveðri á góuþrælinn 1575.
Sterkar líkur benda til þess, að fyrr á öldum
hafi byggðamenn vitað allgóð skil á Gríms-
vötnum og eldgosum þar, þótt síðar væri þeim
ruglað saman við Grænalón og jafnvel Veiði-
vötn. Þegar Einar Brynjólfsson frá Stóranúpi
greip Fjalla-Eyvind og Höllu í Innrahreysi á
Sprengisandsleið 7. ágúst 1772, ritar hann í
skýrslu sína: „Sáum við jökul til hægri liandar
[þ. e. Tungnafellsjökul] og raunar enn annan
bak við hann, þar sem Eyvindur þjófur kvað
Grímsvötn1) vera.“ Bendir þetta ótvírætt til
1) Hrakningar og heiðavegir I. b., 47. bls.
JÖKULL 45